Değerli hocam Prof. Dr. Mertol Tulum, Emir Mustafa adında bir yeniçeri aşığının bana göre manzum günlük gibi tuttuğu İstanbul'a ve İstanbullulara dair gördüğü, duyduğu her şeyi, dönemin İstanbul'unu adeta bir şehrengiz gibi, bir bekçi üzerinden aktardığı paha biçilmez bir kaynağı daha gün yüzüne çıkardı.

Emir Mustafa bir yeniçeri. Şiirlerinde şamar oğlanı olarak bekçiyi seçmesinin iki nedeni olabilir. Biri İstanbul'un her tarafına girip çıktığı için, diğeri de çok sevdiği ve takılmaktan zevk aldığı bir bekçi arkadaşı olduğu için herhalde.

İçinde İstanbul'a dair akla gelecek gelmeyecek birçok her şeyin anlatıldığı bu kitapta Emir Mustafa dönemin konuşmaya başlayan çocukların dilini de Lisân-ı Sibyân/Çocuk Dili adıyla anlatmış.

Gûş edin her an söyleyem
Bir özge seyrân söyleyem
Ey benim ağam efendim
Lisân-ı sıbyân söyleyem

Diyerek başladığı şiirde konuşmayı yeni öğrenen bir çocuğun hangi kelimeyi hangi sözlerle telaffuz ettiğini açıklıyor.

İyi cici kaka kötü
Uşaklar severler südü
Korkutucu oldu böcü
Hep sopaya derler düdü

Bu şekilde anlattıktan sonra şiiri hepimizin amin diyeceği bir dua ile bitirir:

Çağırsan bilir adını
Tatlının bilir tadını
Rabb'im hatasız eylesin
Cümlesinin evlâdını

Bu şiiri görünce bizim Melih'in küçüklüğünde nereden aklıma geldiyse tuttuğum notlar geldi. Ben de Melih'in hangi kelimeye ne dediğini yazmışım. Bizim liste biraz daha uzun ama aralarında üç asırlık bir fark olan iki çocuğun kullandığı karşılaştırmak ilginç olabilir düşüncesiyle şuracığa nakledeyim:

Önce Emir Mustafa'nın sözlüğü:

Şimdi de bizim Melih'in sözlüğü:

İki listede de olan kelimeler ise şunlar:

Gördüğünüz gibi ortak kelimeler oldukça az. Ortak olanların da aynı şekilde telaffuz edilmemesi bir diğer ilginç nokta.

Çocuk dili deyip geçmeyin, bu dil üzerinden hem nörologlar hem dilbilimciler hem de halkbilimciler o kadar çok bilgi üretirler ki şaşırır kalırsınız. Ayrıca roman ve hikayeciler ile senaristler özellikle reklamcılar için de çok önemli bir kaynak.

Peki ya siz, sizin çocuklarınız kelimeleri nasıl telaffuz ederdi? Hiç not almayı düşündünüz mü?

İsmail Güleç