2023 Eğitim Vizyon Belgesi'nde İmam Hatip Okullarıyla ilgili en önemli hedef çağdaş gelişmeler ışığında eğitim programlarının revizyonudur.
EĞİTİM PROGRAM REVİZYONU NİÇİN GEREKLİDİR?
- İmam Hatip Okulları artık meslek elamanı yetiştiren okullar değillerdir. Şu an itibariyle sadece Diyanet İşleri Başkanlığı'nda İmam Hatip Lisesi mezunu çok az sayıda İmam ve Kur'an kursu hocası olarak istihdam edilebilmektedirler. Diyanet İşleri Başkanlığı'nın yakın vadeli hedefi ise tüm çalışanlarını lisans mezunu hatta Manevi Danışmanlık, Müftülük gibi yüksek nitelik gerektiren çalışanlarını ise yüksek lisans ve doktora mezunu yapabilmektir. Sonuç olarak gelinen nokta itibariyle İmam Hatip Okulları mesleğe eleman yetiştirmemektedir.
- Öğrenci ve ailelerin bu okullardan beklentileri değişmiştir. İmam Hatiplerin kuruluş yıllarında aile ve öğrencilerin din görevlisi olma beklentisi vardı. Ülkenin o zaman içinde bulunduğu şartlarda ciddi bir ihtiyaç vardı. Bugün ise iki ana beklenti noktası vardır. İlki ahlaki ve dini değer, tutum, davranış ve kültürün çocuklara aktarılmasıdır. İkincisi ise iyi bir üniversiteye gidip kariyerlerine devam edebilmeleridir. Diğer bir ifadeyle aileler ahlaken korunmuş, dini değerlere sahip, İslami ilimlere aşina olmuş üniversite mezunu çocuk yetiştirmek istemektedir. Mezunlarından İlahiyat Fakültesine giden öğrenci sayısı da tüm İmam Hatip Lisesi öğrencilerine oranı oldukça azdır.
- İslami ilimlerde birikim ve derinliğin oluşması için İmam Hatiplerin önemli olduğu iddiası eğitim programı revizyonuna engel değildir. Çünkü birikim ve derinlik hususundaki hedef ile beklentilerin İmam Hatip ortaokulu, lise, İlahiyat/İslami ilimler fakültelerindeki lisans eğitimi, lisansüstü çalışmalar (yüksek lisans ve doktora) ve ilgili fakültelerdeki öğretim üyelerinin doktora sonrası akademik çalışmalarla beraber bir bütünlük halinde düşünülmesi faydalıdır. Diğer bir ifadeyle lisansüstü seviyede kazandırılması gereken bilgi ve beceri seviyesini lise düzeyinde beklemek bu seviyedeki öğrencilere büyük bir yüktür. İslam dinin yorumlarla zenginleşme süreci, yeni çıkan sorunlara dini tavrın nasıl olabileceğine dair çözüm önerileri ise doktora ve sonrası akademik çalışmalarda öğretim üyeleri tarafından ortaya konulmak durumundadır. Bu ise büyük ölçüde ekip çalışmalarını gerektirmektedir. Bu amaçlara ulaşmak için İmam Hatip seviyesinde gerekli olan akli becerilerin gelişimi, dil becerileri, iletişim ve sosyal becerilerdir. İmam Hatip eğitim programlarında "ders tür ve saatlerinin" fazlalığı bunu zorlaştırmaktadır.
- Eğitim programları derse giren öğretmenleri belirlediği için belli bir etki oluşturmaktadır. Ailelerin beklentisi olan ahlaki ve dini değer, tutum, davranış ve kültürün çocuklara kazandırılmasında ise eğitim programından ziyade okul kültürü ve arkadaş çevresi çok daha etkilidir. SETA'nın İmam Hatip Okulları hakkındaki alanı inceleyen çalışmalarında bu durum açık bir şekilde gözükmektedir. Bundan dolayı öğrenci kazanımları açısından eğitim programları üzerinde aşırı vurgu çok anlamlı değildir.
- Teknolojide ve özellikle bilgi, iletişim, internet, yapay zekâ teknolojilerindeki gelişmeler eğitim süreçlerini doğrudan etkilemektedir. Ortaya çıkan en belirgin sonuç bilgi aktarımından ziyade beceri aktarımının öne çıkmasıdır. Ders tür ve saatinin aşırı fazla olması ise beceri gelişimini engelleyebilmektedir. Bilgi aktarımı sürecinde bu gelişmeler tür, saat ve içerik bakımından hem meslek derslerinde hem de akademik derslerde sadeleşme ihtiyacını doğurmaktadır. Sadeleşmenin akademik ders tarafının da beceri odaklı bir eğitim göz önüne alınarak yapılması önceliklidir.
- 2023 Eğitim Vizyon belgesi Arapça ve diğer yabancı dilde dörtlü dil becerilerini yetkin bir şekilde kazandırmayı İmam Hatipler için önemli bir hedef olarak belirlemiştir. Bu hedef iki dil için de ortaokul ve lise dâhil 8 yıllık süreçte bir süreklilikle dörtlü dil becerisini geliştiren dersler serisi, etkinlik ve destek programları talep etmektedir.
MEB Din Öğretimi Genel müdürlüğü İmam Hatip okullarındaki aile ile öğrenci beklentilerinin ve eğitim süreçlerinde yaşanan bu değişimlerin farkındadır. Bundan dolayı İmam Hatip Lise programları Matematik, Fen, Sosyal ve Dil ağırlık olmak üzere çeşitlendirmiştir. Ayrıca seçmeli dersler de gruplandırılarak büyük ölçüde modüler bir hale getirilmiştir. Bunlar son derece olumlu adımlardır.
Dil proje okullarında Arapçanın yanında bir Batı dilinin dörtlü dil becerilerinin aktarımı hedeflenmiştir. Ayrıca PİSA TİMSS gibi öğrencilerin beceri kazanımlarını ölçen imtihanlarda ele alınan sonuçlarda bu okul öğrencileri Fen, Sosyal ve Anadolu liselerinin gerisindedir. Seçme imtihanlarında öğrencilerin seçilmiş olması ve hazır bulunuşluk düzeyi elbette ki bu sonuçlara etki etmektedir. Fakat aile ve öğrencilerin seçimlerinde ve becerilerin oluşumunda eğitim programının çok ciddi bir etkisi vardır. Diğer bir ifadeyle aile ve öğrenci İmam Hatip Lisesinin eğitim programını çok yoğun bulduğundan ve üniversite yerleşmesine engel olarak gördüğünden bu okulları tercih etmemektedir.
Sonuç olarak 2023 Eğitim Vizyonu bir imkâna dönüştürülerek ders tür ile saatlerinin hem akademik hem de meslek derslerinde sadeleşmesi ve beceri kazanımının güçlendirilmesinde daha ileri adımlar atılmak durumundadır. Sadeleşme hedefinin koyularak katılımcı yöntemlerin işletilmesi etkili bir programın üretilmesine imkân verir. Böyle bir programın aile, öğrenci beklentilerini yönetmeye imkân veren ve bölge, şehir ve okul imkânlarını en iyi şekilde kullanılabilmesini sağlayan seçmeli, esnek ve modüler yapıda tasarımı önemlidir.
EĞİTİM PROGRAM REVİZYONU NASIL OLABİLİR?
İmam Hatip Liselerinde ders türlerinin sadeleşmesinde 2 yol olabilir:
İlki, var olan derslerin bazılarını programdan çıkarmaktır. Okutulan meslek dersleri şunlardır: Kur'an'ı Kerim, Arapça, Mesleki Arapça, Temel Dini Bilgiler, Siyer, Fıkıh, Tefsir, Dinler Tarihi, Hadis, Akaid, Kelam, Hitabet ve Mesleki Uygulama, İslam Kültür ve Medeniyeti, Osmanlı Türkçesi.
Okutulan akademik dersler ise şunlardır: Türk Dili ve Edebiyatı, Tarih, T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük, Coğrafya, Fizik, Matematik, Kimya, Biyoloji, Felsefe, Yabancı Dil, Beden eğitimi ve Spor/Müzik Görsel Sanatlar, Sağlık Bilgisi ve Trafik Kültürü, Arapça. Bu dersler dört yıla farklı saatlerde dağıtılmıştır. Eğitim programını sadeleştirmek için bu derslerden bazılarını çıkarmak düşünülebilir.
İkinci yol ise dersleri daha genel bir ismin altında birleştirmek olabilir. Bu durumda ise bilgi ve beceri kazanım hedefleri bakımından konu seçimi, uygulanacak yöntem ve öğretmen niteliklerinin uyumlulaştırılması önemli olur. Mesela akademik derslerden fizik, kimya, biyoloji dersleri "Bilim" veya "Tabiat Bilimleri" başlığı altında birleştirilebilir. Meslek derslerinden Fıkıh, Kelam, Akaid, Hadis, Tefsir dersleri ise "İslami İlimler" veya "İslami İlimlere Giriş" gibi bir ders altında birleştirilebilir. Yine Mesleki Arapça dersi, İslami İlimler birikimini aktarmak bakımından önemli bir imkândır.
Programın ve derslerin içeriğinin oluşturulmasında katılımcı yöntemlerin uygulanması ise geçişi kolaylaştırıp verimlilik ile etkiyi arttırabilir.
