RÜYA NEDİR?

Uyku sırasında canlı, çarpıcı, görsel ve işitsel varsanılarla (halüsinasyonlarla) ortaya çıkan yaşantıya rüya diyoruz. Düş olarak da bilinir. Çok sıradan ve gerçeğe yakın olabileceği gibi, fantezilerle yüklü, gerçek üstü rüyalara da rastlanır.

Rüya görmek; özgürlük, fantezi ve yaratıcılığın birbirlerini doğurduğu bir alana girmektir. Zihnimiz, amaç ve niyetlerimizle ilgilenmeden, toplumsal veya fiziki çevrenin beklentilerini dikkate almadan maruz kaldığı her şeyi rüyalarda yansıtabilmektedir.

RÜYALAR ESKİDEN BERİ ÖNEMLİ

Rüyalara çok eski çağlardan bu yana büyük önem verilmiş, rüyaların kökeni ve önemine ilişkin kavramlar yüzyıllar içerisinde büyük ölçüde değişmiştir. Uyanık geçen yaşamla rüyaların ayırt edilmesi konusu uzun süre tartışma konusu olmuştur. Rüya yaşantısında karşılaşılan durumlar ve olaylar sıklıkla imkân dışıdır. Ayrıca rüya görenin denetimi dışındadır. Akıp giden rüya yaşantısının çok az bir bölümü hatırlanabilir. Hatırlanan bölümler çoğunlukla bir emosyona (heyecanlı sürece) yol açıyorsa ve kişiyi etkiliyorsa mümkün olmaktadır.

BİR DE AKILLI RÜYALAR VAR

Buna karşılık akıllı rüyada kişi kendisinin rüya gördüğünün farkındadır. Bazı kişiler bunu rüya içinde rüya görmek olarak yaşayabilirler. Bazen rüyada gördüğü çevreyi, nesneleri veya kişileri ve olayların akışını değiştirmek gibi rüyanın çeşitli yönlerine müdahale etmek ihtimal dâhilindedir.

AKILLI RÜYALARIN ÖZELLİKLERİ

* Bilinçlilik hali akıllı rüyada kısmen geri gelmiştir. Kişi rüyada olduğunu bilir, buna rağmen rüya yaşantısına devam eder. Rüyadaki ortam çok daha gerçekçidir, algılama ve duyumlar yükselmiştir. Akıllı rüya uyanmaya yakın dönemlerde daha belirgindir, daha çok hatırlanır.

* Sorun çözme rüyalarında, istihareye yatma rüyalarında akıllı rüya biçimi devreye girmektedir. Kişi rüyada olduğunu fark etmekte, rüya gördüğünün bilincinde olmakta ve rüya sürecine yarı bilinçli olarak müdahale etmeye başlamaktadır.

RÜYA AŞILAMA

Rüya aşılama kişinin üzerine düşünmek istediği bir konuda özgün bir rüyanın yerleştirilmesidir. Meselâ yatağa girerken kendinize söylediğiniz ertesi gün sunacağınız konuyla ilgili düşünceler rüyanızda bu konuda çalışmaya devam etmenizi sağlayabilir. Bu durum rüyaya yatmak veya istihareye yatmak olarak da bilinir. Niyetlenen bir işin hayırlı olup olmayacağını rüyada görmek demektir. Kişinin belirli bir konuya akşam uyumadan önce dikkatini yöneltmesi etkili olur.

İstihare ise iyi niyetle, niyet edilen veya girişilecek bir işin hayırlı olup olmadığını anlamaya, önemli bir kararı uygulamadan önce ilahi makamlara danışmaya yönelik amaçlarla rüya görmeyi talep etmedir. Kimine göre gelecekten bilgi edinme olarak bilinse de gelecekten bilgi alınmaz ve bilinmeyen şeyler öğrenilmez.

İSTİHARE DEĞİŞİK KÜLTÜRLERDE MEVCUT

Bu bilgi edinme yöntemi İslâmiyet'e özgü değildir, antik çağdan beri kullanıldığı bilinmektedir. İstihare metodu eski Yunanca'da egkoimesis, Latince'de incubatio adını almıştır.

ÖNCE İSTİŞARE GELİR

Fakat dinimizde bir müşkülle karşılaştığımızda veya yeni bir karar aşamasında hemen istihareye başvurmak doğru değildir. Öncelikle konuyla ilgisi ve bilgisi olanlarla, bilge kişilerle ne yapılabileceğini müzakere etmek, onlara danışmak gerekir. Böylece karar vermede tereddütler varsa istihareye müracaat edilebilir.

İSTİHARE NEDİR?

İstihâre, bir kimsenin yapmak istediği bir şeyin kendisi için hayırlı olup-olmayacağı konusunda bir işarete kavuşmak maksadıyla yatmadan önce iki rekât namaz kılarak Allah'a dua etmesidir. İnsanlar, bazen kendileri için önemli bir karar verecekleri veya bir seçim yapacakları zaman dünya ve ahiret bakımından kendileri için hangisinin daha hayırlı olacağını kestiremezler. Bunu anlayabilmek için istişare ederler ve Allah'tan yardım dilerler. Bu bakımdan istihâre, bir bakıma yapılacak işin hayırlı olmasını; hayırlı ise gerçekleşmesini Allah'tan dilemek ve O'ndan yardım istemektir. Hz. Peygamber ashabına her işte istihâreyi, Kur'an'ın bir suresini öğrettiği gibi öğretmiştir

Yöntemin uygulaması kısaca şöyledir:

Uykuya dalmadan önce, bilgi veya uyarıya ilişkin yardım talep edilen konu belirlenir veya kendiliğinden bir uyarıcı rüya görülmesi talebinde bulunulur. Talebe cevabın geleceği kesin değildir. Gelse de kişi rüyayı yanlış yorumlayabilir veya hatırlamayabilir.

Görülen rüya, tam uyanmadan henüz göz kapaklarının kapalı olduğu safhada hatırlanmaya çalışılır. O sırada göz kapakları açılmamalıdır.

Rüya ayrıntılarıyla hatırlandıktan sonra hemen kalkılır ve rüya başucunda tutulan deftere kaydedilir.

Sonra rüyanın gerçekten sahih (uyarıcı) bir rüya mı olduğu anlaşılmaya çalışılır.

Sıradan rüyalar karmakarışık, alelade ve maksatsız tesirlerin gayet yüzeysel ve gelip geçici izlerine bağlıdır. Açık seçik değildirler. Çabuk unutulur ve zihinde iz bırakmazlar.

Sahih rüyalar uyarıcı, bilgilendirici ve geleceğe yön verici olanlardır. Zihinde öyle sürekli ve derin izler bırakırlar ki, bazen aylarca ve yıllarca unutulmazlar.

İKİ REKÂT NAMAZ, SONRA DUA

"Allah'ım! Senden, ilminle hakkımda hayırlı olanı bana bildirmeni, kudretinle bana güç vermeni istiyorum. Senin büyük fazlı kereminden ihsan etmeni istiyorum. Senin her şeye gücün yeter, ben ise acizim; Sen her şeyi bilensin, ben ise bilmem; çünkü Sen bütün gizli şeyleri en iyi bilensin. Allah'ım! Yapmayı düşündüğüm bu iş, benim dinim, hayatım, dünyam ve ahiretim bakımından hakkımda hayırlı olacaksa, bunu bana takdir eyle, onu bana kolaylaştır, uğurlu ve bereketli eyle! Eğer bu iş, benim dinim, yaşayışım, dünyam ve ahiretim bakımından kötü ise, onu benden, beni ondan uzaklaştır. Hayır, nerede ise, onu bana takdir et ve onunla beni hoşnut eyle!"

İstihare namazı kılındıktan sonra bu dua okunur. Rüyada beyaz, yeşil gibi renkler görülürse olumlu; siyah, gri gibi renkler görülürse olumsuza yorulması gerektiği belirtilir.

HER DURUMDA İSTİHARE YAPILMAZ

İbadet ve sevap işlemek gibi iyi olduğu, haram ve günah gibi kötü olduğu kesin olarak bilinen şeylerde istihâre yapılmaz. İstihâre, yapılmasının doğru olup-olmadığında tereddüt edilen şeylerde yapılır ve yedi kere tekrarlanabilir. İstihâreden sonra, insanın gönlüne bir açıklık gelir ve ilk defa kalbe doğan şeyin hayırlı olduğu kabul edilerek ona göre hareket edilir.

İstihâreden sonra rüya görmenin ve bu rüyayı iyiye veya kötüye yormanın dayanağı yoktur. İstihâre namazının kılınamaması hâlinde, sadece duası okunmakla yetinilir.

İSTİHARE HANGİ DURUMLARDA YAPILIR?

İstihâre; kişinin yapacağı bir işin yahut şeyin doğru olup olmadığı konusunda tereddütte düştüğü konular için yapılır. Buna örnek olarak ise;

- Evlilik kararı almak üzereyken;

- Yeni bir iş yeri açarken;

- Yeni bir ev alırken,

- Yeni bir işe başlarken gibi haller sayılabilir.

Prof. Dr. Sefa Saygılı