Sizi merakta bırakmadan hemen cevabını vereyim: Üç türlü bayram vardır efendim. Müsaadenizle sırasıyla izah edeyim.
İlki yakınen bildiğiniz, içinde bulunduğumuz günlerde idrak ettiğimiz takvime bağlı olarak kutladığımız bayram. Eriştik çok şükür ve milletçe kutluyoruz. Hepinizin bildiğini düşündüğüm için bu bayramı hemen geçiyorum.
İkinci bayramımız şükrettiğimiz her andır. Bu bayramı Can Yücel izah etsin bize:
Nefes almak bayramdır mesela; günün birinde soluksuz
kalınca anlar insan...
Görmenin nasıl bir bayram olduğunu karanlık öğretir;
sevmeninkini yalnızlık...
Sızlamayan her organ, hele de burun direği bayramdır.
Bayramdır, elden ayaktan düşmemek, zihinden önce bedeni
kaybetmemek, kurda kuşa yem olmayıp "çok şükür bugünü de gördük" diyebilmek...
Sevdiklerinle geçen her gün bayramdır.
Yoğun bakımda sancılı geceyi ya da kangren olmuş bir
ilişkiyi bitirmek de öyle...
En acıktığın anda dumanı tüten bir somunun köşesini
bölmek, korktuğunda güvendiğine sarılabilmek, dara
düştüğünde dost kapısını çalabilmek bayramdır.
Bir sürpriz paketinden çıkan hediye, tatlı bir şekerlemede
üstüne serilen battaniye, saçlarını müşfik bir sevgiyle
okşayan anne bayramdır.
"Ona güvenmiştim, yanılmamışım" sözü bayramdır.
Hiç aldatmamış, aldanmamış olmak bayram...
Yeni eve asılan basma perdeler, alın teriyle kazanılmış
ilk rızkın konduğu çerçeveler, yüklü bir borcun son
taksiti ödenirken sıkılan eller bayramdır.
Evde yalnızlığı noktalayan insan nefesi, akşam kapıda
karşılayan yavuklu busesi, sevdalı bir elin tende gezmesi,
nice adağın ardından çınlayan çocuk sesi bayramdır.
Alnı açık yaşlanmak bayramdır; ulu bir çınar gibi ayakta
ölebilmek bayram…
Bunların kadrini bilirseniz, kıymet bilmeyi öğrenirseniz her gününüz bayram olur.
Meraklanmayın, öyledir diye size deli demezler.
Deseler de böyle delilik, bayram artığı günlerdeki nankör akıllılıktan evladır.
Her gününüz bayram olsun..!
Bu bayramı kutlamak için senenin belli bir vaktini beklemeye gerek yok, eğer şükretmesini öğrenirsek her gün kutlayabiliriz.
Üçüncüsü ise havassu'l-havass denilen seçkinlerin bayramı. Bunu da Lütfi Filiz'den dinleyelim.
"Bayram oldu dosta geldik îd-i ekberdir bugün
Bayram oldu dostu gördük rûz-i enverdir bugün
Bayram oldu dostla olduk kenz-i gevherdir bugün
Lütf-ı Hak'la gönle girdik bayram oldu çok şükür"
Bayram dostlara gidilen gündür, dostun görüldüğü gündür, dostla vakit geçirildiği gündür, dostun gönlüne girildiği gündür. Böyle bir bayram günü de en büyük bayramdır, aydınlık, güneşli bir gündür ve inci mücevherle dolu hazineye sahip olmaktır.
Dost mu kim? Dost anadır, babadır, kardeştir, eştir, arkadaştır, mürşittir, ihvandır, candır, sevendir, sevilendir.
Gerçek bayram önüne yiyecek konmayan hayvanın aç kalması gibi aç kalarak tutulan oruçtan sonra değil, masivadan uzaklaşarak tutulan oruçtan sonra gelir. Bunun için de kişinin kendini tüm varlığıyla Hakk'a vermesi gerekir. Çünkü, varlığıyla oruç tutmayan, benliğinden uzaklaşamaz. Benliğinden uzaklaşamayan da oruç tutmamış, sadece aç kalmış olur. Aç kalanlar ise dostlarını görmeyi değil, yemekleri beklerler. Birinci marifet orucu, ikincisi ise şeriat orucu olur. Birinci orucun sonunda marifet bayramı, ikincisinin sonunda da şeriat bayramı gelir.
Bu durumda marifet bayramı, kişinin kendini terk ederek benliğinden vazgeçerek tuttuğu orucun ardından Hakk'ın varlığıyla bayram etmek olur. Hakk'ın varlığı ise insanın güneşinin doğması, yani didarın görülmesiyle idrak edilir. Peki didar nerede ve nasıl görülecektir? Bu sorunun cevabını yine Lütfi Filiz versin;
"Cennet cemal istenilen
Göster didarın denilen
Her ne ki var gönle gelen
Mürşit imiş cümle heman"
Lütfi Filiz, kendi güneşinin doğması ile güneşinin ışığıyla sahibini bilmiş, yanına varmış ve kendini bulmuş, kendini ve didâr-ı cemâlin yansımalarını mürşidinde görmüş, mürşidi Hakk bilmiş, bayram etmiştir. Kısaca kemâle ermiştir.
Bir de bir diğer insan-ı kâmil Nasreddin Hoca'nın bayramı var.
Hoca bir gün bir şehre gider ve halkın yiyip içtiğini görür. Hoca'ya da ikram ederler. Meğer o sene Hoca'nın köyünde kıtlık varmış ve çok sıkıntı çekmiş. Hoca bolluğu ve ikramı görünce, burası ne güzel yer böyle, deyivermiş. Çevresindekiler hemen cevabı yetiştirmiş:
- Behey adam mecnun musun? Bu gün bayram da o yüzden bu ikram.
Bunun üzerine Hoca iç geçirip kendi kendine söylenmiş:
- Keşke her gün bayram olsa!
Peki her günümüzün bayram olması mümkün müdür? Takvime bağlı bayram için mümkün değil ama diğerleri için elhak mümkündür. Hak Teala'nın verdiklerine şükrettiğimiz her gün bayramdır bizim için. Benliğimizden geçip gaflete düşmeden dilimizle gönlümüzle Hakk'a yöneldiğimiz her günümüz Hakk'ın bizi, manevi ikramlar ve rızıklarla doyurduğu gün olur ve öyle geçirdiğimiz her gün de bayram olur.
Şeriat bayramına ömrü olan herkes yetişiyor, mübarek olsun.
Tarikat bayramına ancak fark edenler varıyor, kutlu olsun.
Marifet bayramına ise sadece nasibi olanlar yetişiyor, aşk olsun.
Allah bizleri her üç bayramdan da mahrum bırakmasın.
