Savaş zenginleri diye bir tabir vardır. Kimileri de krizlerden kazanır. Krizler kimi çevreler için değerlendirilmesi, kaçırılmaması gereken fırsatlardır. Bazı ülkeler de kargaşalardan beslenir. Arap dünyası ile İran arasındaki gerilimi besleyen unsurlardan birisi zati dinamikler veya öznel sebepler ise de bir kısmı da İsrail ile ABD'ye racidir. Son dönemlerde dış kargaşalardan beslenen ülkeler listesine Rusya da girmiştir ya da onu da ilave etmemiz gerekiyor. Suriye'de ABD sessizce ve kaypak bir şekilde bak-gör politikası izlerken Ruslar rejimin yanında saf tutmuştur. Yine 2011 yılında Libya'da meydana gelen çekişmelerde de Halife Hafter'in kampını seçmiştir. Rusya her çatlaktan sızmaya çalışan bir ülkedir. Halife Hafter, Sudan'daki düşman kardeşler kapışmasında Hamidti olarak bilinen Muhammed Hamdan Dagalo'ya müzaheret etmekte yani arka çıkmaktadır. Halife Hafter üzerinden uluslar arası saflaşmayı da anlayabilir ve sezebiliriz. Bununla birlikte Hafter Sudan'da taraf tutmadığını iddia etmektedir. Rusya da Hamidti'yi destekliyor. Hamidti ile Burhan arasındaki ayrışmada, kavgada Rusya parmağını Sudan'ın içişlerine sokma imkanı bulmuştur. Birleşik Arap Emirlikleri, Etiyopya ve Rusya gibi ülkeler bir şekilde milis gücü ya da Hızlı Destek Kuvvetleri komutan Hamidti'yi destekliyorlar. Sisi'nin Sudanlı mevkidaşı Abdulfettah Burhan'la sıkı ve yakın ilişkileri hem kişisel dürtülere hem de Nil veya Etiyopya meselesine dayanıyor.
Birkaç yıldır İsrail'in 'İbrahimizm barışı' hamlesi veya kampanyası üzerinden Sudan neredeyse İsrail'in kanatları altına girmiş bulunuyor. Sudan İsrail hariciyesi ile istihbarat teşkilatları arasında gidip gelen, salınan bir ülkeyi resmediyor veya hatırlatıyor. Denildiği gibi Mossad uzun yıllardan beri Hamidti ile çalışıyor ve onunla bağlantılı. Zaman zaman İsrail basınına konuşan Hamidti bu konuşmalardan birisinde Abdulfettah Burhan'ı kastederek ülkenin aşırıların kucağına düşme ihtimaline karşı mücadele verdiklerini söylemiştir. Demek ki Sudan'daki mücadelesi Mossad adına yürütülen vekaleten bir mücadeledir. Hamidti İsrail'in arka bahçesini temizliyor. Burhan ile Hamidti arasındaki mücadele kemik kıran bir mücadele ve ötesinde ülkeyi kim kontrol edecek sorusunun cevabını arayan bir mücadeledir. İsrail iki tarafa da eşit bir biçimde ulaşabilen nadir ülkelerden birisi. Hariciyesi üzerinden Abdulfettah Burhan ile resmi ilişki kurarken Mossad da Hamidti ve güçleriyle bağlantıda kalıyor. İsrail hem çalışıyor, hem oynuyor.
İsrail arabuluculuk rolünde
İlginçtir hep savaşlardan medet uman ve ortalığı karıştıran İsrail, Sudan'da yatıştırıcı rolünde. Kundakçıların başı şimdi itfaiye rolü oynuyor. Zira Sudan İsrail açısından kıvama gelmiş bir ülke. Bu kıvamı kaçırmak istemiyor. Her iki askeri kanatla da iyi ilişkilere sahip. Bunun zarara uğramasından endişe ediyor. Dışişleri Bakanı Eli Cohen Sudanlı düşman kardeşleri İbrahim haziresinde buluşturmak, yeniden bir araya getirmek istiyor. Sükunetin egemen olduğu bir ortamda Sudan'la yakın gelecekte tarihi barış anlaşmasını imzalayacaklarını umuyor. Dışişleri Genel Sekreteri Roman Levi de savaşı sona erdirmek amacıyla taraflarla temasta olduklarını ve görüşmeler gerçekleştirdiklerini ifade ediyor. Roman Levi ayrıca iç çatışmayı dindirecek ve nihayetlendirecek anlaşmaya son noktayı koymak için tarafları İsrail'de ağırlayabileceklerini söylüyor. İsrail çoğu kez çıkarlarını savaş ortamlarında temin etse de bu defa hilafı mutat bir biçimde barış ortamından nemalanmak ve kendisine pay çıkarmak istiyor.
Burhan ile Hamidti kampları İsrail'in teklifine açık olduklarını duyurdular. Taraflar uluslar arası desteğin anahtarı olarak İsrail'i görüyorlar. Uluslararası desteğe ulaşmak ve arkalarına almak için de İsrail'e ram olmayı uygun buluyorlar.
Ekim 2021 darbesinden sonra siviller aradan çekildi ve ülke iki rakip askeri kanat arasında kaldı. Sonunda kozlarını paylaşmak zorunda kaldılar.
Hamidti Hızlı Destek Kuvvetlerinin daha fazla orduya entegre olmasını istiyor. Daha doğrusu kenarda kalmak istemiyor. Burhan ise Hızlı Destek Kuvvetlerinin orduya katılmasını ve böylece ikili yapıya veda edilmesini istiyor. Hızlı Destek Kuvvetleri unsurları ordu komuta kademesinden habersiz bir şekilde başkent ve sair şehirlere sızdı. Bu taraflar arasında bardaı taşıran son damla oldu. Hamidti ayrıca ordunun en az 10 yıl daha iktidarda kalmasını istiyor. Tehran Times'in İki General Arasında İsrail başlıklı yazısında ortaya koyduğu gibi bu savaşın sonu ülkenin bir sonraki diktatörünü belirleyecek.
Hamidti İsrail bağlantısı
Hamidti'nin inkar etmediği şey, Sudan'ın İsrail ile daha yakın ilişkiler kurması arzusudur. Bunu varlığı ve geleceği için emniyet supabı olarak görüyor. Hamidti, Ekim 2020'de "İsrail'e ihtiyacımız var" değerlendirmesinde bulunmuştu. Bir zamanların moda tabiri acısıyla tatlısıyla Batı medeniyetini iktibas etmemiz gerekir diyenlere nazire olarak Hamidti "Hoşumuza gitsin ya da gitmesin, İsrail ile ilişki kurmak zorundayız. Bu sayede Sudan ABD'nin teröre destek veren ülkeler listesinden çıkarılabilir " demiştir. Tehran Times gazetesine göre hem Hamidti hem de el-Burhan, İsrail'le iş yapmaya açık. Görünüşe göre Siyonist rejim, Hızlı Destek Kuvvetleri onlarca yıllık savaş deneyimini göz önünde bulundurarak Hamidti'yi tercih ediyor. George W. Bush'un Darfur'da katliam yaptıkları varsayımı ile kınadığı Cancavid ( karaltılar) güçleri şimdi İsrail'in gözdesi oldu. Bu, İsrail'in bölgesel sorunlara karışmasına imkan veren yeni bir unsur olacaktır. Mossad ajanlarından Ari Ben-Menashe uluslar arası alanda Sudan'daki askeri konseyin imajını parlatmak üzere devreye girdi. Altın madenleri, petrol ve diğer doğal kaynakların yanı sıra Kızıldeniz ve Nil Nehri üzerindeki stratejik konumu göz önüne alındığında, Sudan ile birlikte ABD ve İsrail'in büyük Afrika ülkesinde Hamidti yönetimini korumaktan kazanacakları çok şey var. Sudan 2022 yılında 18 ton alton üretti.
Öte yandan İsrail, bu çatışmadan kimin galip çıkacağı belli olmadığı için el-Burhan ile bağlarını koruyarak dengeleyici bir rol oynuyor. Hamidti yenilirse İsrail bu Afrika ülkesi üzerindeki hakimiyetini kaybetmeyi göze alamaz. Bu, İsrail'in son günlerde isimsiz bir üst düzey İsrailli yetkilinin önderliğinde yürüttüğü arabuluculuk çabalarında "çok umut verici" bir ilerleme kaydettikten sonra neden ateşkes görüşmeleri için rakip Sudanlı askeri liderleri ağırlamayı teklif ettiğini de açıklıyor.
Sudan'da kim kazanırsa kazansın İsrail'e çalışıyor! Şimdilik.
Mustafa Özcan
