Yeni bir araştırmaya göre; hafif ila orta derecede alkol kullanma bile beyne zarar veriyor. Araştırmacılar, günde bir alkol biriminden daha az bir ortalama tüketim seviyesinde başlayan ve yaklaşık yarım biraya eşdeğer olan ve her bir ilave içkiyle artan, alkol kullanma ile azalan beyin hacmi arasında bir bağlantı bulan 36 binden fazla yetişkinden elde edilen verileri analiz etti.
36.000'den fazla yetişkin kişiden oluşan bir veri kümesini kullanan araştırma, günde bir ila iki kadeh içki içmenin beyinde iki yıl yaşlanmaya eşdeğer değişikliklerle bağlantılı olduğunu ortaya koydu. Daha ağır içmenin, daha da büyük bir zararla ilişkili olduğu gösterildi.
Ağır miktarda içmenin beyne verdiği zarar açık: Ağır içki içen kişilerde, bilişsel bozukluklarla ilişkili beyin yapısında ve boyutunda olumsuz değişiklikler daha çok olur.
Yeni bir araştırmaya göre; alkol tüketimi çoğu kişinin ılımlı sayacağı seviyelerde bile (haftada birkaç bira veya bir kadeh şarap) beyin için riskler taşıyabilir. Pennsylvania Üniversitesi'nden bir ekip tarafından yönetilen ve 36 binden fazla yetişkinden alınan verilerin analizi, hafif ila orta düzeyde alkol tüketiminin genel beyin hacmindeki azalma ile ilişkili olduğunu gösterdi.
Araştırmacılar, alkol tüketimi seviyesi arttıkça zararın büyüdüğünü gösterdi. Örnek olarak 50 yaşındakilerde, bireyler arasında ortalama içme günde bir alkol ünitesinden (yaklaşık yarım şişe bira) iki üniteye (yaklaşık yarım litre bira veya bir kadeh şarap) yükseldiğinde, beyinde iki yıl yaşlanmayla eşdeğer değişiklikler ortaya çıkmaktadır. Aynı yaşta iki ila üç alkol ünitesine geçmek, üç buçuk yıl yaşlanmak gibiydi. Ekip, bulgularını Nature Communications dergisinde yayınladı.
Penn's Wharton'da araştırma görevlisi ve öğretim üyesi olan Gideon Nave, "Bu kadar büyük bir örneklem büyüklüğüne sahip olmamız, günde yarım şişe bira ile bir bira eşdeğeri içmek arasında bile ince kalıplar bulmamıza izin veriyor" diyor.
Penn Bağımlılık Araştırmaları Merkezi'ni yöneten Henry Kranzler, "Bu bulgular, güvenli içme sınırlarına ilişkin bilimsel ve resmi yönergelerle çelişiyor" diyor. "Örneğin Ulusal Alkol Suiistimali ve Alkolizm Enstitüsü, kadınların günde ortalama bir ünite içkiden fazlasını tüketmemesini tavsiye etse de, erkekler için önerilen limitler bunun iki katıdır; bu da beyin küçülmesi ile çalışmada ilişkilendirilen tüketim düzeyini aşan bir miktardır."
Geçmişteki kapsamlı araştırmalar, ağır içki içmenin beyinde gri ve beyaz cevherde güçlü azalmalar da dâhil olmak üzere beyin yapısında değişikliklere neden olduğuna dair güçlü kanıtlar verse de diğer araştırmalar yaşlı yetişkinlerde orta düzeyde alkol tüketiminin bir etkisi olmayabileceğini ve hatta hafif içmenin beyne fayda bile sağlayabileceğini öne sürmüştü.
Ancak bu daha önceki araştırmalar, büyük veri kümelerinin gücünden yoksundu. Büyük miktarda veriyi kalıplar için araştırmak, yarım milyon İngiliz orta yaşlı ve yaşlı yetişkinin genetik ve tıbbi bilgilerini içeren bir veri seti olan UK Biobank'ı kullanarak önceki çalışmaları yürüten Nave, Daviet ve meslektaşlarının uzmanlık alanıdır. Mevcut çalışmada bu kaynaktan elde edilen biyomedikal verileri kullandılar. Özellikle Biobank'taki 36.000'den fazla yetişkinden alınan ve beynin farklı bölgelerindeki beyaz ve gri madde hacmini hesaplamak için kullanılabilen beyin MR'ının görüntülerine baktılar.
Nave, "Bu veri kümesine sahip olmak, daha güçlü bir merceğe sahip bir mikroskoba veya teleskopa sahip olmak gibidir" diyor. "Daha iyi bir çözünürlük elde edersiniz ve daha önce göremediğiniz kalıpları ve ilişkileri görmeye başlarsınız."
İçki içme ve beyin arasındaki olası bağlantıları anlamak için ilişkiyi bulanıklaştırabilecek kafa karıştırıcı değişkenleri kontrol etmek de çok önemliydi. Ekip; yaş, boy, el tercihi, cinsiyet, sigara içme durumu, sosyoekonomik durum, genetik soy ve ikamet edilen bölge için kontrolü gözden geçirdi. Ayrıca genel kafa boyutu için beyin hacmi verilerini düzelttiler.
Biobank'taki gönüllü katılımcılar; alkol tüketim düzeyleriyle ilgili anket sorularını, tamamen çekimser kalmaktan günde ortalama dört veya daha fazla alkol birimine kadar yanıtladılar. Araştırmacılar, katılımcıları ortalama tüketim seviyelerine göre gruplandırdıklarında, küçük ama belirgin bir model ortaya çıktı: Bireyin diğer özellikleri tarafından tahmin edilebilecek gri ve beyaz cevher hacmi azaldı.
Sıfırdan bir alkol birimine geçmek, beyin hacminde pek bir fark oluşturmadı. Ancak günde bir ila iki veya iki ila üç birim alkol kullanmak beyindeki hem gri hem de beyaz maddede azalma ile ilişkilendirildi.
Daviet, "Doğrusal değil" diyor. "İçtikçe görünüm daha da kötüleşiyor."
Ağır içicileri analizlerden çıkardıklarında bile çağrışımlar kaldı. Bilim adamları, alt beyin hacminin herhangi bir beyin bölgesine lokalize olmadığını buldu.
Etkiye dair bir fikir vermek için araştırmacılar, içmeyle bağlantılı beyin boyutundaki azalmaları yaşlanmayla meydana gelenlerle karşılaştırdılar.
Modellemelerine dayanarak, günde tüketilen her bir ilave alkol birimi beyinde daha büyük bir yaşlanma etkisini gösterdi. Hiç alkol almamadan günlük ortalama bir birim alkole çıkmak, yarım yıllık yaşlanma ile ilişkilendirilirken; sıfır ile dört içecek arasındaki fark 10 yıldan fazla yaşlanmaydı.
Gelecekteki çalışmalarda yazarlar; alkol kullanımıyla ilgili ek soruları yanıtlamaya yardımcı olmak için UK Biobank'a ve diğer büyük veri kümelerine dokunmayı umuyorlar. Nave, "Bu çalışma, ortalama tüketime baktı. Ancak günde bir bira içmenin hafta içi hiç içmemekten ve ardından hafta sonu yedi bira içmekten daha iyi olup olmadığını merak ediyoruz" diyor. "Aşırı içmenin beyin için daha kötü olduğuna dair bazı kanıtlar var, ancak henüz buna yakından bakmadık."
Ayrıca, yaşlandıkça gençleri takip eden yeni boylamsal biyomedikal veri kümeleriyle mümkün olabilecek, korelasyon yerine nedenselliği daha kesin bir şekilde tespit edebilmek istiyorlar.
Nave, "Bu etkilere zamanla bakabiliriz ve genetik ile birlikte nedensel ilişkileri birbirinden ayırabiliriz" diyor.
Araştırmacılar, çalışmalarının yalnızca korelasyonlara baktığının altını çizerken, bulguların, içenleri ne kadar içtiklerini yeniden düşünmeye sevk edebileceğini söylüyorlar.
Daviet, "İçki içmenin beyin üzerindeki etkisinin üstel olduğuna dair bazı kanıtlar var" diyor. "Dolayısıyla, günde bir ilave içki, o günkü önceki içeceklerin herhangi birinden daha fazla etkiye sahip olabilir. Bu, gecenin o son içkisini azaltmanın beyin yaşlanması açısından büyük bir etkisi olabileceği anlamına geliyor."
Nave, başka bir deyişle "Daha az içmekten en fazla fayda sağlayabilecek insanlar, zaten en çok içen insanlardır. Onlar içki miktarını azaltmalılar" diye ekliyor.
Daha önceleri genelde insanlar (özellikle bilim insanları) alkollü içkilere karşı hoşgörülü idiler. Onlara göre kişiler aşırıya kaçmadıkça alkolün zararı pek olmazdı veya ihmal edilecek boyutta bir zarar ortaya çıkabilirdi. Fazla içmek de insanların tercihi olduğuna göre alkolle ilgili zarar uyarısında bulunulmazdı.
Ancak büyük katılımlarla yapılan son araştırmalar bu görüşün yanlış ve aldatıcı olduğunu gösteriyor. Anlaşılıyor ki az miktarda dahi içmek bedenimize zehir (toksik) etki yapar ve bilhassa beyinde küçülmeye yol açar. Üstelik tüketilen alkol miktarı arttıkça alkolün beyine yaptığı zararlar da artmaktadır.
(*) Bu yazı 'ScienceDaily' internet sitesinde 4 Mart 2022 tarihindeki 'Your source for the latest research news' başlıklı makaleden yararlanarak hazırlanmıştır.
Prof. Dr. Sefa Saygılı
