Arama
Fatih'in müderrisi: Ali kuşçu
Astronomi ve matematik alimi Ali Kuşçu'nun İstanbul'a gelmesi, Osmanlı bilimi açısından bir dönüm noktası oldu. Kuşçu, İslam dünyasındaki aritmetik ve hesap bilimini imparatorluğa taşıdı. Zaten kendisi de Mâveraünnehir bölgesinin son matematik âlimlerindendi. Onunla beraber gelen alimler ve yetiştirdikleri talebeler, Osmanlı'da bilimsel faaliyetlerin canlanmasını sağladı. Ali Kuşçu'nun çalışmaları sadece Devlet-i Aliyye'yi değil, Avrupa astronomisini ciddi olarak etkiledi. Yüzlerce yıl eserleri ders kitabı olarak okutuldu.
◾ Ali Kuşçu, İslam dünyasındaki matematik ve hesap bilimini Osmanlı'ya taşıdı. Zaten kendisi de Mâveraünnehir bölgesinin son matematik âlimlerindendi.
◾ Ali Kuşçu'nun İstanbul'a gelmesi Osmanlı bilimi açısından bir dönüm noktası oluşturdu. Onunla beraber gelen talebeler, yazdığı eserler, sonrasında yetiştirdiği talebeler Osmanlı'da bilimsel faaliyetlerin canlanmasını sağladı. Astronomi çalışmalarında kullandığı Güneş Saati, Fâtih Camii'ndedir.
◾ Matematik alanında en tanınan eseri Muhammediye'dir. Hesap kitabı olma özelliği taşıyan bu eser iki bölümden oluşur. Birinci bölüm aritmetiğe, ikincisi ise arazi ölçümü konusuna ayrılır.
◾ İlk bölüm rakamların biçimleri ve dizilimi, tam ve kesirli sayılarla hesap konularını içerir. İkinci kısımda bir sayının iki katını alma, toplama, çarpma, çıkarma, karekök hesaplama ve aritmetiğin önemli bir konusu olan sağlama ele alınır.
◾ Oldukça açık ve anlaşılır bir şekilde meseleyi ele alan Ali Kuşçu'nun eseri, uzun yıllar medresede ders kitabı olarak okutuldu.
◾ Aritmetiğin yanı sıra astronomi ve matematiksel coğrafya konusunda uzun yıllar otoriteydi. Bu alanda kaleme aldığı eseri Fethiye, hem ders kitabı olarak yaygınlaştı, hem de üzerine birçok bilim insanı tarafından yorum ve açıklama yazıldı.
◾ Gezegenlerin konumları ve dizilimleri, kürelerin sayısı, gezegenlerin enlemsel, boylamsal hareketleri, yerin biçimi, ekvatorun özellikleri, gece ve gündüz uzunlukları, Ay'ın ve Güneş'in çapının bilinmesi gibi konular ele alınır.
◾ Kitap bir giriş ve üç makale olarak düzenlenmiştir. Birinci makale gezegenlerin konumları ve dizilimleri üzerinedir. Burada kürelerin sayısı, gezegenlerin enlemsel, boylamsal ve hem enlemsel hem de boylamsal hareketleri incelenmektedir.
◾ Fethiye'nin ilginç bölümlerinden biri de evren sisteminin betimlenmesidir. Evreni oluşturan kürelerin sayısı ve nasıl sıralandıkları anlatılır. Ali Kuşçu evrende dokuz küre bulunduğunu, bunların birbirlerini çevrelediğini belirterek, en dışta kürelerin küresinin (felek el-eflak) yer aldığını, sonra sırasıyla Satürn, Jüpiter, Mars, Güneş, Venüs, Merkür ve Ay küresinin dizildiğini ileri sürmektedir.
◾ Ali Kuşçu bu bölümlerde, yer yarıçapını birim kabul ederek, her gezegenin en uzak mesafesinin altında bulunan gezegenin en yakın mesafesine eşit olacak biçimde ve gezegen kürelerinin yarıçaplarının bir listesini vermektedir.
◾ Ali Kuşçu'nun her gezegen için verdiği en uzak ve en yakın mesafe toplanıp ikiye bölündüğünde, gezegenlerin evrenin merkezine, yani Yer'e ortalama uzaklıkları yaklaşık olarak elde edilir.
Kaynaklar: Sultanların Bilim Adamı Ali Kuşçu- Doç. Dr. Salim Aydüz,
Gökyüzünün Kapılarını Açtı- Prof. Dr. Musa Yıldız,
Osmanlı Biliminin Öncülerinden Ali Kuşçu - Hüseyin Gazi Topdemir,
İslam Ansiklopedisi, Ali Kuşçu maddesi – Cengiz Aydın