Arama
Bilime yön veren Müslüman alim; Cabir bin Eflah
Döneminin en önemli astronomu olan Cabir bin Eflah, çubuklu güneş saatinin mucidiydi. Azimut kadranı denilen bu saat, Avrupa'da ancak üç asır sonra Alman astronomi bilgini ve matematikçisi Regiomontonus tarafından 1450'de onun modeline uygun olarak yeniden yapılabildi. Trigonometride kendi ismiyle anılan formülü bulunan Müslüman alim, Kopernik, Kepler gibi birçok Batılı bilim insanını etkisi altına aldı. Sizler için Cabir bin Eflah'ın bilime katkılarını derledik.
Endülüslü bilim insanı Cabir bin Eflah, İşbiliye'de günümüzdeki ismiyle Sevilla'da doğdu. Batı'da Geber ismiyle tanınan Müslüman âlimin hayatı hakkında fazla bilgi bulunmasa da oğlunun İbn Meymun'u şahsen tanımış olmasından 12. yüzyılda yaşamış olduğu düşünülür.
İslam'ın altın çağında yaşayan Cabir bin Eflah, Batı'da daha çok İngiliz astronom Batlamyus'u eleştirmesiyle tanındı. Eflah, Ortaçağın büyük matematik ve astronom bilginiydi. Çubuklu güneş saatini bulan ilk bilim adamıydı.
Cabir bin Eflah, Endülüs'ün Sevilla şehrinde yapılan rasathanenin nasıl yapılması gerektiğini tespit edip inşasını bizzat kontrol etti.
Cabir bin Eflah "Cabir'in Teodalit"i diye bilinen çubuklu bir güneş saatinin mucidiydi. Azimut kadranı denilen bu saat, Avrupa'da ancak üç asır sonra Alman astronomi bilgini ve matematikçisi Regiomontonus tarafından 1450'de onun modeline uygun olarak yeniden yapılabildi.
Cabir bin Eflah, gezegenlerin ve yıldızların koordinatlarını hesaplamak için ilk taşınabilir gök küreyi tasarladı. Bu alet bugün torketum adıyla bilinir. Prof. Dr. Fuat Sezgin bu aletin, Avrupa'da çok geniş yaygınlık kazandığını, Almagest'i düzeltme amacıyla kaleme aldığı ve Ptoleme'yi sert dille eleştirdiği eserinde bu aleti tanımladığını belirtir.
(x)Tıp tarihine damga vuran 5 Müslüman alim
Torquetum isimli alet, Cabir bin Eflah'ın Islah el-Mecisti adlı eserinde tarif edildi. Avrupa'da oldukça yaygın şekilde kullanılan bu alet, gök düzlemlerini, yani ufuk, ekvator ve ekliptik düzlemlerini üst üste döndürülebilir olarak temsil ediyordu. Torquetum, 4 temel problemin çözümüne yarıyordu. Bu problemler şunlardı: İki dönence arasındaki meridyen yayının büyüklüğünü belirleme, Ay yüksekliğini belirleme, her iki ekinoksun zaman noktasını belirleme ve yıldız konumlarını belirlemeydi.
Cabir bin Eflah, icadı hakkında şöyle derdi: "Anlatacağım gibi bir halka, diğer bir halkanın dörtte biri ve hedefeleri bulunan bir cetvelden müteşekkil bir tek alet, bu kitapta sözü edilen diğer bütün aletleri gereksiz kılar."
(x)İslâm matematik ve astronomi âlimlerinin önde gelen hasibi