Arama
İlk çocuk doktorumuz Şifai Şaban Efendi
17. yüzyılda Osmanlı'da anne ve çocuklar için ilk Türkçe tıp kitabını yazan hekim Şifai Şaban Efendi'yi tanıyor musunuz? Peki ya güler yüzlülüğü ve tatlı sözleri ile tedaviden önce hastalarının gönlünü almaya çalıştığını? İşte hekimliğin yanında ince ruhlu bir şair ve tarihçi olan ilk çocuk doktorumuz Şifai Şaban Efendi hakkında detaylar..
Şifai Efendi yaşamı boyunca çeşitli görevlerde yer aldı. Şark ve garbın tıbbî eserlerini yakından takip eden, Arapça ve Farsçaya son derece hâkim olan Şaban Efendi, 1684 Anadolu Kazaskeri Minkārîzâde Abdullah Efendi'den mülâzemetle müderrisliğe başladı. Mart 1688 Sarây-ı Galata, Mayıs 1692 Şeyhülislâm Hüseyin Efendi, Ekim 1697 Etmekçioğlu, 1700 Koca Mustafa Paşa, Ağustos 1703 Sinan Paşa medreselerine ve aynı yılın cemâziyelâhirinde 1703'te Diyarbekir kadılığına tayin edildi.
Müderrislik mesleğinden el çektirilip kadılığa tayininde II. Mustafa'nın hekimbaşısı Nuh Efendi'nin etkili olduğu söylenir. Bir taraftan mesleğini icra ederken diğer yandan da şiire ve tarihe de meraklı olan Şifai Efendi, Temmuz 1704 kadılıktan da azledilince Diyarbakır'dan İstanbul'a dönüş yolculuğu sırasında Ankara'da aynı yılın zilkadesi Mart 1705'te hastalanarak vefat etti. Şifai vefatından sonra Ankara'ya defnedildi.
Süleymaniye Tıp Medresesi'nde müderrislik, darüşşifasında başhekimlik ve İkinci Viyana Kuşatması'ndan sonra devam eden seferler sırasında da ordu başhekimliği yapan Şifaî Şaban Efendi, pek çok hekim yetiştirmiş mühim bir hocaydı. Şiirlerinde "Şifâi" mahlasını kullanan şair hekim Şa'bân Şifâ'î, pek çok hekim yetiştirmiş olup Diyarbakır'da bulunduğu dönemde tabip Mehmed Rıza Amedî'yi yetiştirmişti.
Osmanlı İmparatorluğu'nda çocuk sağlığı ve hastalıkları konusunda yazılmış ilk eserlerden biri olan Tedbîrü'l-Mevlûd, Şaban Şifai tarafından 1701 yılında tamamlandı.
Şa'bân Şifâ'î Sadrazam Amcazade Hüseyin Paşa ile Reisülküttap Râmî Efendi'ye ithaf ettiği bu eserini hazırlarken başta İbn Sînâ olmak üzere Râzî ve Hacı Paşa gibi İslâm coğrafyasının büyük hekimlerinin yazdıkları eserlerden yararlanarak eserini Türkçe yazmıştı. Eser, gebelik ve yeni doğan çocukların tedavi ve beslenmelerine dair önemli bilgiler içermekteydi. Sade bir dille kaleme alınarak yazılmıştı.
(x)İslam uygarlığında temelleri atılan 'ilk hastanelere' dair bilinmeyenler
Klasik İslâm tıbbını ve müellifin şahsî gözlemlerini yansıtan eser, mukaddimeden sonra sekiz bölümle bir hâtimeden meydana gelmekteydi. Eserin başlıca konuları; üreme, gebelik, yalancı gebelik, fetüsün teşekkülü, gebeliğin süresi, gebelere ve yeni doğan çocuklara yönelik alınması gereken tedbirler, beşiğin ve sütün nitelikleri üzerine çeşitli bilgiler, meme hastalıkları, kızamık, çiçek ve suçiçeğiydi.
Kitabın önemli bir bölümü çocuk bakımı ve eğitimiyle ilgiliydi ve ana hatlarıyla Nasîrüddîn-i Tûsî'nin Aḫlâḳ-ı Nâṣırî'si ile Kınalızâde Ali Efendi'nin Ahlâk-ı Alâî'sinden derlenmişti.
Eserin çeşitli kütüphanelerde nüshaları mevcuttur. Süleymaniye, Hacı Beşir Ağa, Hamidiye, Mihrişah Sultan,Esad Efendi, Nuruosmaniye Kütüphanelerinden bulunmaktadır.