Arama
Nizamülmülk kimdir? Nizamülmülk nasıl öldürüldü?
Nizamülmülk, tarihte belki de en ön plana çıkan vezirlerden biridir. Büyük Selçuklu döneminde Sultan Alparslan ile başlayan vezirliği, Sultan Melikşah devrinde devam etmişti. Büyük Selçuklu Devleti'nin askeri teşkilatlanmasını ve siyasi istikrarını sağlayan Nizamülmülk, pek çok savaşın kazanılmasını ve pek çok isyanın bastırılmasını sağlamıştı. Orduyu Orta Çağ'ın en güçlü ordusu haline getiren Nizamülmülk, İslam dünyasının en başarılı devlet adamlarından biri sayılırdı. Hasan Sabbah ve fedaileriyle mücadele etmiş; kurucusu olduğu Nizamiye Medreseleri ile ilmin gelişmesini sağlamış ve kaleme aldığı Siyasetname ile gelecek nesillere büyük bir miras bırakmıştı. Peki, Nizamülmülk kimdir? Nizamülmülk nasıl öldürüldü?
Nizamülmülk, devrin meşhur âlim, edip ve şairlerinin sohbet meclislerine ve derslerine katılıp inşâ ve hitabet sanatında ileri bir seviyeye ulaştı. Onun Hasan Sabbah ve Ömer Hayyam ile arkadaş olduğu, bunlarla birlikte Şafii âlimi Hibetullah Muvaffak-Lidînillâh en-Nîsâbûrî'nin derslerine devam ettiği ileri sürülür.
Ancak 1018 doğan Nizamülmülk'ün 1046-47 veya 1053 doğan Hasan Sabbah ile birlikte aynı hocanın öğrencisi olması uzak bir ihtimaldir.
Babasıyla beraber Gaznelilerin Horasan valisi Ebü'l-Fazl Sûrî'nin yanında görev alan Nizamülmülk, Dandanakan Savaşı'nın ardından babası ile birlikte Tûs'tan Hüsrevcird'e, oradan Gazne'ye gitti. Horasan tamamen Selçukluların eline geçince baba oğul Selçukluların hizmetine girdi.
Nizamülmülk, bir süre Melik Alparslan'ın veziri Ebû Ali Ahmed bin Şâdân tarafından idarî hizmetlerde görevlendirildi, daha sonra onunla geçinemeyip Çağrı Bey'in yanına Merv'e gitti ve kendisinden büyük ilgi ve yakınlık gördü. Çağrı Bey'in Nizamülmülk'ü oğlu Alparslan'a takdim ederken onu bir baba gibi kabul etmesini istediği rivayet edilir.
Nizamülmülk, Çağrı Bey'in ölümünün ardından Tuğrul Bey döneminde (1040-1063) Horasan'ı yönetti. Alparslan'ın, kardeşi Süleyman ile giriştiği taht kavgası sırasında Alparslan'ın yanında yer aldı. İdarî ve siyasî kabiliyetleriyle onun dikkatini çekti.
Alparslan tahta geçtikten bir ay sonra Kündürî'yi azledip yerine Nizamülmülk'ü tayin etti (1063). Malazgirt Muharebesi hariç Alparslan'ın bütün seferlerine katılan Nizamülmülk, bu savaşların kazanılmasında ve Kutalmış'ın isyanının bastırılmasında önemli rol oynadı.
Sultan Melikşah'ın rakiplerini bertaraf ederek tahta geçmesinde büyük hizmetleri oldu. Sultan Melikşah zamanında Büyük Selçuklu Devleti için ciddi bir tehlike teşkil eden Hasan Sabbah ve adamlarıyla mücadeleyi bir devlet politikası haline getirdi.
Sultan Melikşah, Hasan Sabbah'a karşı bir askeri harekât başlatmadan önce bir mektup göndererek faaliyetlerinden vazgeçmesini, aksi halde kalelerini yerle bir edeceğini bildirmiş, Hasan Sabbah ise sultana verdiği cevapta Nizamülmülk'ü entrikacılıkla suçlamıştır.
Uzun süren vezirliği sırasında devlet yönetimine tam anlamıyla hâkim olmasından rahatsız olan bazı devlet adamları Nizamülmülk'ün idarî tasarruflarını, evlât ve kölelerinin önemli mevkileri ele geçirmelerini bahane ederek onu sultana şikâyet ettiler.
Sultan Melikşah bu şikâyetler üzerine Nizamülmülk'ü huzuruna çağırıp dinledi. Her defasında onu haklı bularak yetkilerini arttırdı ve şikâyetçileri ağır cezalara çarptırdı. Şikâyetlerden bir sonuç alınamadığını gören Terken Hatun ile veziri Tâcülmülk, Müstevfî Mecdülmülk ile Ârızu'l-ceyş Sedîdülmülk'ün desteğini sağladıktan sonra açıkça Nizamülmülk aleyhine konuşmaya başladılar.