Arama
Ünlü mutasavvıf şair Niyâzî-i Mısrî sürgün yıllarında nasıl vefat etti?
"Derman arardım derdime, derdim bana derman imiş" mısralarıyla tanıdığımız Niyazi-i Mısri, yaşadığı dönemden günümüze kadar gerek tasavvufun gerekse edebiyatımızın en önemli isimlerinden biri oldu. Zorlu bir yaşam geçiren Mısri, defalarca sürgün edildi. Peki, sürgünde birçok işkenceye maruz bırakılan şairin ölüm sebebi neydi? Limni Adası'nda yer alan türbesi günümüzde ne durumda? İşte ünlü mutasavvıf şair Niyazi-i Mısri'nin hayatı, görüşleri ve edebi kişiliğine dair en ilgi çekici ayrıntılar…
📌Kahire'ye gidip Ezher medreselerinde ilim tahsiline başladı. Mısır'da dönemin en büyük üniversitesi olan Câmi-ül Ezher'de hem ders verdi hem de ilmini genişletti. Kadiriye tarikatından bir şeyhe talebe olan Mısrî'nin hayatı bambaşka bir yola evrilecekti.
📌Bu şeyh Mısrî'ye zahir ilminden vazgeçmedikçe tasavvuf yolunun kendisine açılmayacağını söyledi. Mısrî bu cümleden çok etkilendi fakat iki yol arasındaki tercih konusunda kararsız kaldı.
Mısrî'nin gördüğü rüya düşüncelerine yön verdi. Rüyasında Abdülkadir-i Geylânî'yi gören Mısrî'den zahir ilmiyle amel edilmesi, tasavvuf ilmine ise mürşidiyle ulaşması gerektiği söyleniyordu. Geylani'nin belirttiğine göre ise Mısrî'nin kendisini irşad edecek kişi burada değildi. Bunun üzerine Mısrî çok geçmeden Kahire'den ayrıldı.
Mısır, Suriye ve Anadolu'nun çeşitli şehirlerini dolaşıp 1646'da İstanbul'a gitti.
📌1646'da İstanbul'a gelen Niyazi Mısri burada fazla kalmayarak önce Bursa'ya, oradan da Uşak'a geçti. Burada kısa bir süre Ummi Sinan'ın talebesi Şeyh Mehmed'in yanında kaldı. Daha sonra Elmalı'ya gitti. Elmalı'da, şeyhi Elmalılı Ümmi Sinan'a kavuştu.
📌Dokuz sene burada nefsini terbiye ile uğraştı. Tasavvufi yönden kendini yetiştirmeye çalışıp çok zahmet ve sıkıntılar çekti. Değirmenden mutfağa buğday ve odun taşırken, sırtı yaralar içinde kaldı. Nihayet 39 yaşında, şeyh tarafından hırka giydirilerek icazet verildi ve irşada memur edildi.
📌Hilafetinden sonra şöhreti her yana yayılan Mısrî bir süre Elmalı'da kaldı.
📌Sultan Dördüncü Mehmed Hân'ın daveti üzerine İstanbul'a giden Niyâzi Mısrî, Ayasofya Câmii'nde vaaz ve nasihat vermeye memur edildi. Daha sonra Bursa'ya dönen Mısrî'nin şöhreti günden güne arttı. 1669 senesinde Bursa'daki dergâhı yapıldı.
Rusya ile harp başlayınca Sadrazam Köprülüzâde Fâzıl Ahmed Paşa, padişah namına Niyâzi Mısrî'yi Edirne'ye davet etti.
📌Niyâzi Mısrî, üç yüz talebesi ile orduya katılmak için Edirne'ye gitti.
📌Mısrî'nin halk tarafından çok sevilmesi ve vaazlarında dönemin kötü gidişatından bahsetmesi ve bunların müsebbipleri olarak başta veziriazamlar, kadılar ve önemli devlet adamlarını göstermesi hatta isimlerini vermesi, pek çok kişiyi kendisine düşman etmeye neden oldu.
📌Çevresinde kendisine yöneltilen düşmanlıklar sebebiyle Mısrî çok geçmeden Rodos'a sürgüne gönderildi.
📌Mısrî, adanın kalesinde bir hücreye kapatıldı. Dokuz ay sonra Bursa'ya dönmesine izin verildi.
📌Niyâzî hapse giriş tarihini 14 Eylül 1674 olarak kaydetti.
🔎Neden sürgün edildi?
📌Kaynaklarda vaaz sırasında cifre dayalı bazı bilgilerden bahsetmesi yüzünden sürgüne gönderildiği söyleniyorsa da sürgünün asıl sebebi devlet adamlarına yönelttiği eleştirilerdi.
Cifr: Başlangıcının Hz. Ali'ye dayandığı rivâyet edilen, harf, rakam ve semboller yoluyle gelecekte olacak şeyleri haber verdiğine inanılan ilim, ilm-i cifr.
📌Niyazi Mısrî'nin sürgün edilmesinin sebeplerinden biri de, Mehmet Vanî Efendi'nin sesli zikri yasaklamasıydı. Mısrî bu uygulamaya karşı sonuna kadar direndi. Vanî Mehmed Efendi'nin Sultan IV. Mehmed'in nezdindeki itibarını kullanarak Mısrî'yi sürgün ettirmesi, gerek Mısrî'nin hatıratlarında ve şiirlerinde gerekse başka kaynaklarda belirtilir.