Arama
Azerbaycan tarihinin kırılma noktaları
Azerbaycan, yıllardır emperyalist güçlerin hedef aldığı bir ülke. Bağımsızlığını ilan etmesinin ardından ise Ermenistan'ın yol açtığı sorunlarla baş ediyor. Kafkasya'nın çözülemeyen sorunu Dağlık Karabağ işgali, Ermenistan'ın artan saldırıları nedeniyle yaklaşık 30 yıldır olduğu gibi yeniden gündeme geldi. Azerbaycan tarihinin kırılma noktalarını derledik.
Savaştan sonra Amerikan ve İngiliz askerleri İran'dan çekilirken bölgeden ayrılmak istemeyen Sovyet askerlerinin desteğiyle 12 Aralık 1945'te Tebriz'de Muhtar Azerbaycan Cumhuriyeti ilân edildi.
Bu yönetim Azerilerin haklarını garanti altına alan bir antlaşmayı 14 Haziran 1946'da İran hükümetiyle akdetmeyi başardı. Fakat aynı yıl aralık ayında İran ordusu Azerbaycan'a girdi ve Muhtar Azerbaycan Cumhuriyeti'nin varlığına son verildi.
Azerbaycan ikiye bölündükten sonra Kuzey Azerbaycan devamlı şekilde yerli halkın Ruslarla mücadelesine sahne oldu. 1830, 1840 ve 1850'li yıllarda Çarlık Rusyası Azerbaycan'da sömürgecilik amacı taşıyan sosyal ve kültürel müdahalelerde bulundu.
1917 Rus İhtilâli'ne kadar süren dönemde sosyal hayat devamlı buhranlar içinde kaldı. İhtilâlin getirmiş olduğu olumsuz politik hava, Azerbaycan ve Kafkasya'da Sovyet aleyhtarı bir hareketin doğmasına sebep oldu.
Karşı harekete katılan Ermeni ve Gürcülerle oluşturulan Seym meclisinde Azerbaycan Müsâvât Partisi içinde Müslüman grubu teşekkül etti. Bakü'deki yerli Bolşevik ve Ermenilerin yardımıyla Sovyetlerin şehrin egemenliğini ellerine almaları sonucu Seym Meclisi dağıldı.
Bundan sonra Müslüman grubu Mehmed Emin Resulzâde başkanlığında Azerbaycan Millî Şûrâsı ismini aldı ve 28 Mayıs 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ilân edildi. Böylece tarihte ilk defa Azerbaycan adıyla bir Türk devleti kurulmuş oldu.
Feth Ali Han başkanlığında kurulan ilk hükümet, 4 Haziran 1918'de Osmanlı Devleti ile Batum'da bir antlaşma yaptı. Bu antlaşmanın 4. maddesi gereği, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin iç ve dış asayiş ve emniyetini düzenlemek ve korumak amacıyla Osmanlı kuvvetleri bölgeye geldi.
Nuri Paşa kumandasındaki Kafkasya İslam Ordusu 15 Eylül'de Rusların elindeki Bakü'yü ele geçirdi. Ancak Ekim'deki Mondros Mütarekesi'nden sonra Osmanlı kuvvetlerinin Bakü'den çekilmesi üzerine Kasım 1919'da şehri İngiliz kuvvetleri işgal etti.
Şehrin yer altı ve petrol kaynakları İngilizler tarafından kullanıldı. Bu sırada müttefikler yeni cumhuriyeti resmen tanıyarak ilişkilerini bu düzeyde sürdürdüler. 27 Nisan 1920'de Azerbaycan'ı işgal eden Kızıl Ordu parlamento ve hükümeti feshederek Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'ne son verdi ve 28 Nisan'da Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.
İki yıl sonra Transkafkasya Sovyet Federal Sosyalist Cumhuriyeti'nin bir üyesi olan Azerbaycan, daha sonra Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ni oluşturan 15 cumhuriyetten biri haline geldi (5 Aralık 1936).