Arama
Manas diyarı Kırgızistan
Türkistan coğrafyasının ayrılmaz bir bütünü ve Kazakistan halkının kardeşi olarak kabul edilen Kırgızlar, özgürlükleri için tarihte, başta Çin ve Rusya olmak üzere pek çok devletle mücadeleye girdiler. 31 Ağustos 1991'de bağımsızlığını kazanan Kırgız Türklerini gelin tarihi, kültürel ve sosyal manada daha yakından tanıyalım.
Kırgızistan ve Cengiz Aytmatov
🔺 Cengiz Aytmatov, dünya edebiyatında önemli bir yere sahip Kırgızistan milli yazarıdır. 12 Aralık 1928 tarihinde Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'e bağlı olan Şeker Köyü'nde doğar.
🔺 Aytmatov'un babası Törekul Aytmatov, annesi Nagima Hamzayevna Aytmatova'dır. Babasını Ruslar yüzünden kaybeden Aytmatov'u annesi büyütür.
🔺 İlkokula kendi köyünde okur, babaannesi Ayımkan beş altı yaşlarından itibaren torununu ninniler, masallar, efsaneler anlatarak büyütür. Dolayısıyla babaannesi, Aytmatov'un hayatında çok önemli bir yere sahiptir.
🔺 Kırgızistan'da veterinerlik lisansını aldıktan sonra, "Pravda Gazetesi"ne gönderdiği bir tayın doğum hikâyesiyle yazarlığa adım atar ve günümüzde, Kırgızistan denilince aklımıza gelen sembol bir isim haline gelir.
🔺 Eserlerinde kadını önemli bir konuma oturtan yazar; aşk, gerçeklik ve sembolizmi kültürle yoğurarak romanlarını kaleme alır. Aytmatov, dünyaya "Mankurt" kelimesini duyurur.
🔺 Öz kimliğinden kopup başka milletlere benzemeye başlayan insana mankurt denir. İyilik-kötülük, dostluk-düşmanlık, adalet-cahillik, hoşgörü-zalimlik gibi çatışmaları semboller üzerinden okuyucuya iletir.
🔺 Eserlerinin kaynağından birisi de Manas Destanı olan yazar: "Manas'ı dinlediğinde ağlamayan Kırgız yoktur. Manas'ın milli şuura sinmesi anne sütü ve ana dilinin sinmesine eşittir. Onu bilmeyen Kırgız kendi halkı ve yurdunu bilmeyendir." der.
Kırgız kadınlarının geleneksel başlıkları
🔺 Günlük hayatta dış görünüşümüzü şekillendiren unsurlardan biri de geleneklerimizdir. Kültürümüzün ayrılmaz bir parçası olan giyim ve kuşamamız bizim örf ve adetlerimizi en güzel şekilde yansıtır. Kadınların giydiği ve başlarına örttükleri örtüler de buna dâhildir.
🔺 Türkistan coğrafyası'nda yer alan Kırgızistan'daki kadınların, geçmişten günümüze kadar özenle, bir hazine gibi korudukları başlıkları, geleneksel mirasın sembolüdür. Kırgız başlıkları sırasıyla; Takıya, Ükü Topu, Şökülö ve Eleçek'tir.
Takıya
🔺 Kırgızistan'da yaşayan kızların başlık serüveni küçük yaşlarda başlar. Titizlikle yapılan bu başlıkları, Kırgız kadınları kimseye vermez. Yüksek yerlerde muhafaza ederler çünkü başlıkları kutsal olarak addederler.
🔺 Kız çocuklarının örgülü saçlarına ilk defa takılacak olan bu başlığı takan kimse sıradan biri olmaz, toplumca itibar gören ve çocukları olan bir kadındır. Bunun nedeni ise ilerde o kızın da başlığını takan kadın gibi itibar görmesi ailenin en büyük arzusudur.
🔺"Saflığın ve temizliğin kaybolmasın." duaları eşliğinde başlık takılır. Bu olay törenle gerçekleştirilirken, takıyayı takan kadına ikramlar ve hediyeler verili, dualarla uğurlanır.
🔺 Takıya çoğunlukla beyaz renktir. Bunun neden, beyaz "saflığın ve masumiyetin sembolü" inanışıdır.
Ükü Topu
🔺 "Ükü", Kırgız Türkçesi'nde "baykuş" anlamına gelmektedir. Baykuştan alınan kanat ve kuyruk tüyleri şapkaya takılır. Böylece başlığın adı ükü topu olur.
🔺 Takıya ile başlayan başlık serüveni ükü topunu takmaları ile devam eder. Ükü topu evlilik çağına gelmiş fakat hala bekâr olan kızların taktığı bir başlıktır.
🔺 Şapkaya takılan adedince tüy kızın, ailenin kaçıncı çocuğu olduğunu gösterir. Kırmızı, mavi ve yeşilden yapılan başlıkların üzerinde bulunan boncuklar ailenin statüsünü ve zenginliğini temsil eder.
Şökülö
🔺 Nişanlanan genç kıza, damat tarafının hazırlamış olduğu Şökülö adında bir başlık takılır. Nikâh başlığı olarak da anılan şökülö, tepesinde tüylerin olduğu, huni şeklindeki başlık boncuklarla süslenir. Kırgız başlıkların genelinde olduğu gibi şökülö üzerindeki boncuklar, zenginliği ve statüyü ifade eder.
Eleçek
🔺 Nişanlanan genç kızların düğün günü geldiğinde şökülö çıkarılır ve yerine eleçek takılır. Bu başlık süt kadar beyaz olan kumaş kullanılarak yapılır. Eskilerde 40 metrelik bir kumaştan yapılan bu başlık, günümüzde sadece 7 metrelik bir kumaş kullanılarak yapılır.
🔺 Eleçekler, Kırgız kadınlarının ayrılmaz bir parçasıdır. Evlendikleri gün başlarına taktıkları bu örtüleri, öldükleri güne kadar çıkarmazlar.
🔺 Eleçek, yeri geldiğinde başı üstünde taşıyan kadının kefeni olurken yeri geldiğinde ise doğan bebeğin kundağı olur. Eskiden göçebe hayat süren Kırgızların, yaralarını sarmak için kullandıkları bir sargı bezi işlevi gördüğünü de biliriz.