12 maddede Kanuni'nin son seferi ve ölümü

Kanuni Sultan Süleyman devrinde Rusya'dan Hint Okyanusu'na kadar dünyanın her tarafına askeri harekâta bulunulmuşsa da savaşların asıl ağırlığı Avusturya eksenli olmuştu. Osmanlı kuvvetleri ilk defa 1463-1479 yılları arasında Venedik'le yapılan savaş sırasında Avusturya topraklarına girmiştir. Osmanlılar ile Avusturya arasında asıl mücadele ise Osmanlıların Hırvatlara ağır bir darbe vurduğu 1493'te başladı. Hırvatlara yardım etmek isteyen Avusturya kuvvetleri, Osmanlı topraklarına girdi ve ilk atışmalar meydana geldi. Kanuni döneminde Macaristan'ın alınması Osmanlıları Habsburglar ile komşu yapmıştı. 1526'da Mohaç'ta Macar Krallığı'nın yok edilmesinden sonra Osmanlı İmparatorluğu ile Habsburgların doğu kolu olan Avusturya arasında Macaristan'a kimin hâkim olacağı konusunda bitip tükenmek bilmeyen savaşlar başladı. İki devletin ilişkilerinin ilk döneminde Avusturya, meydan savaşlarındaki hâkim üstünlüğünden dolayı Osmanlı ordularının karşısına çıkmamış, sınırlarını küçük, orta ve büyük çaplı birçok kale yaparak koruma yoluna gitmişti. Bu kaleler Dalmaçya'dan başlayarak Hırvatistan ve Batı Macaristan'a oradan Kuzey Tuna'daki dağ şehirlerinden geçerek Transilvanya'ya kadar uzamakta ve Osmanlılara karşı bir nevi askeri sınır, engel oluşturmaktaydı. Viyana'nın surları ve tahkimatı zayıfken Osmanlı ordularının bu kalelerle uğraşarak zaman kaybetmeleri yüzünden büyük fırsatlar kaçırılmıştı. 1566'da Osmanlıların Avusturya'ya büyük bir darbe vurmasını engelleyen Sigetvar Kalesi ise Osmanlı İmparatorluğu'nda bir dönemin kapandığı yer olmuştur. Semiz Ali Paşa'nın veziriazamlığı esnasında, 1562'de Avusturya ile Osmanlı İmparatorluğu arasında sekiz yıllık bir barış antlaşması yapılmıştı. Ancak bu antlaşmaya rağmen iki devletin sınırları arasında problemler bitmemişti. Ayrıca Avusturya elinde bulunan Macaristan toprakları için Osmanlı İmparatorluğu'na verdiği yıllık vergiyi iki senedir ödemiyordu. Bu sırada 1564'te Avusturya İmparatoru Ferdinand öldü. Vergi meselesi gündemde iken Osmanlı'ya tabi olan Erdel Kralı Janos, Szatmar'ı aldı. Durumu şikâyet için İstanbul'a gönderilen Avusturya elçisi ise ilginç bir durumla karşılaştı. Avusturya elçisini Komorn'da durduran Budin Beylerbeyi Aslan Paşa, gecikmiş 60 bin duka altın vergiyi ödenmedikçe onun İstanbul'a gitmesine müsaade olunmayacağını bildirdi. Diğer taraftan da Avusturya İmparatoru'na gönderdiği Hidayet Çavuş isimli Osmanlı elçisi ile vergi ödemedikçe hiçbir elçinin gitmesine müsaade olunmaması yönünde padişahının emirleri olduğunu söyledi. 1566 başlarında iki taraf arasındaki gerginlik iyice artmıştı. Avusturya İmparatoru, sulhu kurtarmak için son bir hamle yaparak Hosszuthoty'yi İstanbul'a gönderdi. Elçi, bazı Türk esirleri ile vezirleri hediyeler getirmişti. Fakat yine gecikmiş vergi yoktu ve Avusturya'nın işgal ettiği Tokaj hakkında bir açıklama yapmıyordu. Bunun üzerinde elçi kaldığı evde hapsedilerek Avusturya'ya harp ilan edildi. Osmanlı hükümdarı Kanuni Sultan Süleyman, ihtiyarlığına bakmadan sefere çıkmaya karar vermişti. Bu sefere çıkma kararında 1565 Malta Kuşatması'nın başarısızlığını silme, Osmanlı Macaristan'ını güven altına alma, 10 yıldır sefere çıkmadığı için asker ve halk arasında başlayan kendisine yönelik hoşnutsuzluğu giderme, oğulları arasındaki mücadelelerin kötü izlerini ortadan kaldırma ve bazı sufi çevrelerin yaydığı muhalif düşünceler yüzünden zedelenen kendi ve hanedanın imajını yeniden parlatma amaçları vardı. İlk olarak İkinci Vezir Pertev Paşa, serdar tayin edilerek Erdel'e gönderildi. Ardından da asıl ordunun harekâtı için hazırlıklar başladı. Sefer güzergâhı üzerinde olan Osmanlı vali ve kadılarına emirler yazılarak yollar köprülerle ilgili yapılması gereken işlerin yerine getirilmesi emredildi. Ayrıca sefer yolu üzerinde mahalli yöneticilere emirler gönderilerek ordudaki asker ve hayvanlara gerekli olan ihtiyaç maddelerinin, menzil adı verilen belli noktalardaki ambarlarda depolanmasını sağlandı. Kanuni, sefere çıkmadan önce Eyüp Sultan'ı ve atalarının türbelerini ziyaret etti. Gittiği türbelerde fakirlere büyük miktarlarda sadaka dağıttı. 5 Nisan 1566 Cuma günü yola çıkılacaktı ancak padişahın rahatsızlığı bunu engelledi. Ramazan Bayramı İstanbul'da geçirildikten sonra 29 Nisan günü büyük bir merasimle padişah ve devlet ileri gelenleri İstanbul'dan yola çıktılar. Kanuni'nin son seferine çıkışı oldukça haşmetliydi. Padişahın yakın maiyetini teşkil eden peykler, solaklar bu merasim esnasında göz alıcı kıyafetler giymişti. İstanbullular da bu töreni seyre çıkmışlardı. Rengârenk kıyafetler içerisinde, bayrakları ve silahları ile çeşitli askeri kıtaların geçiş töreni seyreden herkesi kendisine hayran bırakmıştı. Padişah beyaz elbiseleriyle at üzerinde muhteşem maiyeti eşliğinde İstanbul'dan ayrılmıştı. Devrin tarihçeleri padişahın beyaz sakallı ve beyaz elbiseli halinin nurdan bir minareye benzediğini söylerler. Kanuni'nin yanında başta veziriazam olmak üzere bütün vezirler, yeniçeri ağası, defterdarlar ve önde gelen bürokratlar da vardı. Törenle şehirden ayrılan Osmanlı birlikleri İstanbul'un dışında kurulmuş olan otağ-ı hümayunun bulunduğu yerde ilk konaklamayı yaptılar. Tekrar yola çıkıldığında rahatsızlığı artınca Sokollu Mehmed Paşa'nın yardımı ile arabaya geçti. Padişahın rahat bir şekilde seyahat edebilmesi için arabanın geçeceği yollar düzeltiliyordu. Sigetvar'a kadar araba ile giden Kanuni Sultan Süleyman, şehir merkezlerine gelindiğinde padişahlığın şanını ayağa düşürmemek için bütün rahatsızlığına rağmen ata binmişti. Belgrad'da durum değerlendirmesi yapıldı. Sefere çıkılırken asıl niyet Eğri Kalesi'nin fethiyken serhatlardan gelen bilgiler Sigetvar'ın Osmanlı topraklarına büyük zarar verdiği yönündeydi. Bunun üzerine ordu Sigetvar'a yöneldi. Sigetvar ele geçirilmesi çok zor bir kale zinciriydi. Sigetvar, her taraftan Alman Nehri ile bazı göller ve bataklıklarla çevriliydi. Kaleler birbirlerine tahta köprülerle bağlantılıydı. Zaten adalar şehri manasına gelen Sigetvar ismi de kalenin bu konumundan dolayı verilmişti. Sigetvar'a gelindiğinde askere moral vermek için ata binen Kanuni, atından inip çadırına yürüyerek gitti. Kuşatmanın başlangıcından Osmanlı ordusuna hoş geldin güllesi gönderen kale komutanı Nicolas Zriny, elinde esir olarak bulunan ileri gelen bir Türk'ü de öldürmüştü. Zriny, kendisine ve kalesine o kadar güveniyordu ki kale istihkâmlarının bir kısmını kırmızı kumaşlarla kaplatmış, kale surlarına da madeni levhalar koydurtmuştu. Hastalığından dolayı dışarı çıkamayan sultan kuşatmayı çadırından takip ediyordu. Padişahın otağı, kuşatmaya hâkim bir yer olan Sigetvar'ın kuzeyindeki Smilehov Tepesi'ne kurulmuştu. Padişahın hastalığı iyice artmıştı, ancak kale de bir türlü alınamıyordu. Dört kaleden oluşan ve çevresi su hendekleri ile çevrili oldukça büyü bir kale olan Sigetvar iyi tahkim edilmişti. Yeterli yiyecek, içecek ve savaş malzemesi mevcuttu. 3-4 bin askeri ve 60 civarında topu vardı. Kanuni kuşatmanın uzaması üzerine 'Bu kale benim yüreğimi yaktı. Dilerim Hak'tan ateşlere yana' demişti. İlk olarak eski Sigetvar denilen yer fethedilmişti burada dayanamayan Avusturyalılar şehri ateşe vererek asıl kaleye çekilmişlerdi. Sokullu Mehmed Paşa, kalenin bir an önce fethedilmesi için büyük çaba gösteriyordu. Bazı geceler, siperlerde askerlerle beraber yatıyordu. Kuşatmanın son günlerinde padişahın hastalığı iyice arttı. Asker arasında şayialar dalga dalga yayılmaktaydı. Kalelerin çevresindeki bataklık alan toprak ile doldurularak surların önündeki engeller kaldırılmıştı. Kaleye doğru lağım adı verilen tüneller kazılarak ve surlara humbara denilen bombalar yerleştirilerek sular tahrip edilmeye çalışılıyordu. 5 Eylül günü surlara tırmanan bir Türk fedaisinin yerleştirdiği bomba surlarda büyük bir gedik açtı. Osmanlı askerleri gedikten içeri girmeye başlayınca müdafaa imkânının kalmadığını gören kale komutanı Nicolas Zriny iç kaleye çekildi. Bunun üzerine iç kale kuşatıldı ve surları ateşe verildi. Sigetvar tamamen düşmek üzere iken 6-7 Eylül gecesi ''Büyük Türk'', ''Muhteşem Süleyman'' ölmüştü. Sigetvar Kuşatması'nda ise sona gelinmişti. Böyle bir durumda padişahın ölümün asker arasında duyulması bir aylık çabayı boşa çıkarabilirdi. Veziriazam Sokullu Mehmed Paşa padişahın ölümünden haberdar olanlara bunun bir sır olarak saklanmasını ve gerekenlerin yapıldıktan sonra padişahın yattığı yerin altına gömülmesini emretti. Bir adam da padişahın yatağına hasta gibi yatırıldı. Veziriazam Sokullu Mehmed Paşa, böylece durumu askerden gizlemişti. Ancak kalenin bir an önce ele geçmesi lazımdı. Ordu komutanlarına, ''Çok şükür padişahın sağlığı düzelmek üzeredir fakat kalenin fethinin gecikmesinden dolayı huzursuzluk duymaktadır. Padişahın emri Sigetvar'ın bugün fethedilmesindedir'' diye bir emir gönderdi. Veziriazamın teşvikiyle son hücum hazırlıları yapıldı. Sigetvar Kalesi Komutanı Nicolas Zriny hiçbir savunma imkânı kalmadığı halde büyük bir cesaretle direnmeye devam diyordu. İç kalenin surları yandığı için son bir gayretle huruç hareketi denedi. İpekli bir kaftan giydi. Boynun altın bir zincir, başına da turna telleriyle süslenmiş şapkasını taktı. Kale anahtarlarını da cebine koydu. Kendisiyle beraber ölüme gitmeye ant içmiş 600 adam ile süratle kaleden çıktı. Bu hareketi intihardan farksızdı. Kale kapısından çıkar çıkmaz göğsüne iki kurşun başına da bir ok isabet etti. Ağır yaralı bir şekilde ele geçirilen Nicolas Zriny, yeniçeri ağasına götürüldü. Orada bir topun üzerinde başı kesilerek idam edildi. Huruç hareketini püskürten Osmanlı askerleri kısa sürede Sigetvar'ın direnen son noktası olan iç kaleyi de ele geçirdiler. Böylece 7 Eylül'de Sigetvar tamamen fethedildi. Veziriazam, bu arada kalenin fethi bahanesi ile Kütahya Sancakbeyi ve tahtın tek vârisi olan Şehzâde Selim'e babasının öldüğünü bildiren bir mektup göndererek orduya çağırdı. Veziriazam padişahın ölümünü saklamaya devam etti. Haberin asker arasında olumsuz bir etki yaratacağından korkuyordu. Kalenin fethinden sonra veziriazam günlük ruhin işlere devam etti. Başarı gösterenlere hilat giydirildi, tayinler yapıldı. Durumu vezirlerden bile saklayan Sokullu, ordu içerisine adam sokarak askerin düşüncelerini sürekli takip etti. Askerlerin içerisinde padişahın hiç gözükmemesi üzerine dedikodu artmıştı. Söylentiler artınca tellâllar çıkaran veziriazam, Kanuni'nin namaza gelmeyeceğini duyurarak durumu idare etmeye devam etti. Çeşitli numaralar ile 22 gün geçiren veziriazam askerin padişahın gelip bahşiş vermesini istemesi üzerine, Kanuni'nin başkanlığında Divân toplantısı yapılacağı haberini askere ilan etti. Padişahın ölümü askere haber verilmediği gibi vezirlere de haber verilmemişti. Ama devlet ileri gelenleri durumu anlamıştı. Divan toplantısından önce mırıldanan vezirleri ziyaret eden veziriazamın adamları, onları düşman içerisinde bulunulmasından olayı askerin padişahın hayatta olduğuna inandırılması gerektiğine ikna ettiler. 9 Ekim 1566'da Divân toplandı. Divân'a gelen Yeniçeri Ağası Ali Ağa, veziriazamdan aldığı talimat uyarınca dışarı çıktığında yeniçerilere hitaben padişahın, ''Berhudar olup yüzleri ak olsun, gazları mübarek olsun, yoldaşlığı tamam edip kaleyi iyi bir duruma getirsinler. Bütün bahşiş ve zamları verilsin'' dediğini nakletti. Ardından da padişahtan hemen yerine getirilmesi üzerine gereken bir emir almış gibi atına binip, kaleye gitti. Bu haber üzerine padişahın otağı önünde toplanan asker dağıldı. Gerekli hazırlıklar yapıldıktan sonra Şehzade Selim için her tarafta toplar atılmış ve tellallar 'Devir Sultan Selim Han'ındır' diye taht değişikliğini ilan etmiştir. Bunun üzerine, II. Selim babasının cenazesini karşıladı ve dualar etti. Sorularla Osmanlı İmparatorluğu - Erhan Afyoncu

12 maddede Kanuni'nin son seferi ve ölümü

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

Cengiz Dağcı'nın kaleminden "Üşüyen Sokak"

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

İzimler ve çözümler

Cengiz Dağcı'nın kaleminden "Üşüyen Sokak"

Bir sualim var sana ey dervişler ecesi

Osmanlı’da kadın öğretmen yetiştiren kurum: Darülmuallimat

Öğretmenler gününe özel 7 film

Arama

12 maddede Kanuni'nin son seferi ve ölümü