Arama
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın yaşamına ışık tutan günlükleri
Ahmet Hamdi Tanpınar, edebiyatımızın başyapıtları niteliğindeki Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü ve Sahnenin Dışındakiler romanlarının "eşikte duran" yazarı... Tanpınar hakkında gerek okul hayatımızdan, gerekse şahsi ilgilerimizden kaynaklı pek çok malumata sahip olabiliriz. Peki, edebiyatımızın usta yazarı ve şairi Tanpınar'ı ne kadar iyi tanıyoruz dersiniz? Zira günlüklerini okuduğumuzda bambaşka bir Tanpınar portresi çıkıyor karşımıza. Gelin, "Bu defteri seviyorum. Benden sonra okunacağını düşünüyorum. Hoşuma gidiyor" cümlesini kuran Tanpınar'ın, bizi farklı çehreleriyle karşılayan günlükleri çerçevesinde yaşamının kıyısında gezinelim…
🔶 Günlüklerde parasızlık sorunları, Avrupa'da gittiği sergiler, gezileri, kişisel hayatındaki sorunlar gibi farklı olaylar kimi zaman ayrıntılı biçimde tasvir edilirken zaman da cevaplanması gereken bir soru olarak kaydedilir. Bir bakıma bu metinler yazarın beyin fırtınası yaptığı bir araç gibidir.
🔶 Romanlarından, hikayelerin ve şiirlerinden tanıdığımızdan bambaşka bir Tanpınar portresiyle karşılaşıyoruz bu günlüklerde.
🔶 İç dünyası paramparça olan Tanpınar, yaşamı boyunca maddi sıkıntılarla baş etmeye çalışmış, kişisel hayatındaki sorunları, takıntıları, hayat arkadaşını bulamamanın vermiş olduğu üzüntüyü trajik ve estetik dolu satırlarla günlüğüne kaydetmiş. Bu günlükleri okuduğunuzda Tanpınar'ın parasız, yalnız ve mutsuz bir hayat sürdüğü gerçeğiyle karşı karşıya kalıyorsunuz.
🔶 Tanpınar'la özdeşleşen "yekpare" kavramı, yazarın günlüklerine yansıyan kişiliğini tam manasıyla ifade etmez. Karamsar ve çelişkilerle dolu ruh yapısı kimi zaman okuru Tanpınar üzerinde birtakım hayretlere de düşürür.
🔶 Günlükleri, Tanpınar'ın yalnızlık çektiği dönemlerde en büyük sığınağı olur.
🔶 Defteri ilk defa Avrupa'da tutmaya başlayan Tanpınar'ın yalnızlık serüveni kendi ülkesinde de devam eder, çevresi ve dostlarından istediği yakınlığı ve samimiyeti göremez.
(x)"Ben yalnız adamım ve bunu anlıyorum"
🔶 Tanpınar, hocası Yahya Kemal başta olmak üzere, çevresindeki yakın dostlarına kızdığını anları kaydetmekten geri durmaz.
🔶 Günlükler, günü gününe yazılan bir tür olduğu için kimi zaman şahısların ani öfke ve sevinçlerinin de kaydedildiği güncel metinlerdir. Nitekim Tanpınar günlük kızgınlıklarını ve ani öfkelerini günlüklerine kaydeder, bu kızgınlıktan hocası Yahya Kemal de nasibini alır.
"Benim için O, bir muhacir kuştu,' O da bizim gibi bir insan. Öfkeleri var, kinleri var. Ama bu öfkesini içinde biriktiren kinci biri değil"
"Gençler yanımda Yahya Kemal'i çekiştirip duruyorlar. Büyüktü, değildi, şu, bu. Fikirlerin bir kısmı benim. Bugünkü edebiyat âleminde yüzde hiç olmazsa beş fikirler benden. Benim adım yok ortada."
"Yahya Kemal bize Sedd-i Çin olmak istedi. Benim en büyük tâli'im vaktinde bu seddi delip öbür tarafa geçmektir. Fakat çalışma sistemi öğretebilirdi. Bizi lüzumsuz bir coşkunluğun içine hapsetti. Nurullah ve ben ondan çıktık. Nurullah lüzumsuza, benliğin çukuruna düştü. Ama ben nereye gittim." (s. 268)
🔶Hayatının son dönemlerinde dostları tarafından hatırlanmaması usta yazarın yalnızlığı da git gide arttırır. "Hepsinde beni kendimden iğrendiren bir şey var" satırlarıyla dostlarının kendisine hissettirdiği duyguları anlatır Tanpınar.
🔶Sevgisizlik Tanpınar'ı birçok noktada hırpalayan ve içe kapanmasına sebep olan bir duygudur.
"Aslında fena adam değilim; fakat çok hırpalandım, çok sarsıldım, çok ihmal edildim, hor görüldüm."
🔶Tanpınar'ın en büyük yalnızlığı ise aşk hususundadır.
🔶Yazar, Huzur romanındaki idealize ettiği Nuran'ı bütün yaşamı boyunca aramış gibidir. Günlüğünde sevgi hakkında kurmuş olduğu bir cümle oldukça çarpıcıdır:
"İnsan bir defa sevebiliyor ve bütün ömrünce onu görünce titriyor."
"Bende eksik olan şey hayata karşı mukavemet."
(x)Öğrencisi Ahmet Hamdi Tanpınar'ın gözünden hocası Yahya Kemal
🔶 Tanpınar'ın yaşamı boyunca mücadele ettiği en büyük sorunlardan biri de parasızlık.
🔶 Maddi kaygılarını günlükteki metinlerine de yansıtan Tanpınar'ın parasızlık sorunu, bilhassa yurt dışı gezilerinde daha fazla kendisini gösterir. Bu sorun şahsi yaşantısını önemli ölçüde iştigal eder.
"Parasızlığım bazı hastalıklar gibi hemen hemen hiçten başladı, büyüdü, çoğaldı, beni altına aldı. Etrafım alacaklı ile dolu. Cebimde borç senetleri var. Şu anda yalnız borçla ve atıfetle yaşıyorum ve borç beni çıldırtacak."
"Para dünyada oldukça namuslu insan bulunamaz"
🔶 Tanpınar'ın günlüklerinde en çok muzdarip olduğu konuların başında, çalışamamak ve eser verememek gelir.
"Hülyaya sarf ettiğim saatleri çalışmaya sarf edebilsem…"
"Kendimse, hiçbir fikri sonuna kadar götüremeyecek, iki satır dahi yazamayacak hâldeyim."
"Okunmamak bir muharrir için en üzücü, çalışamamak daha üzücü şey."
"Ne romana ne de başka bir şeye çalışabiliyorum. Her şey durgun. Her şey tükenmiş gibi."
"Çalışamıyorum. Yine hiçbir şey yok."
"Hiçbir şey yazamıyorum. Ne de düşünebiliyorum."