Arama
Ahmet Mithat’ın Beykoz’u
"Dünyanın en güzel şehri İstanbul, İstanbul'un en güzel yeri Beykoz, Beykoz'un en güzel yeri benim yalının olduğu yerdir" diyen Ahmet Mithat Efendi, yazdığı otuzu aşkın romanıyla Türk edebiyatının en velud yazarları arasındaki yerini aldı. Önemli bir Tanzimat aydını olan Ahmet Mithat, romanlarında sunduğu canlı tasvirlerle dönemin İstanbul'unun sosyal ve kültürel hayatını romanlarına taşıdı. Bilhassa ikamet ettiği bölge olması ve yazarın çok sevmesi bakımından Beykoz yazarın romanların ayrıcalıklı bir konumdadır. Peki, İstanbul'un en güzide semtlerinden biri olan Beykoz, Ahmet Mithat'ın romanlarında nasıl yer aldı? Şayet hazırsanız, 19. yüzyılın Beykoz'una doğru bir yolculuk sizleri bekliyor…
Çocuk ve gençlik yıllarında maddi sıkıntılar çeken Ahmet Mithat, Osmanlı İmparatorluğu'nun çeşitli bölgelerinde dolaşmış sürgün cezasına bile uğramıştır. Sürgünden döndükten sonra İstanbul'da kurduğu Kırambar Matbaası ile yayın hayatına giren yazar, çalışkanlığı ve başarısı sayesinde maddi imkanlarını arttırmış ve bunun sonucunda Beykoz'da bir yalı sahibi olmuştur. Beykoz'un yerlisi olması, Ahmet Mithat'ın yazdıklarına da yansımıştır. Bilhassa romanlarında Beykoz'un önemi yadsınamayacak bir konumdadır.
Andı, Ahmet Mithat'ın romanlarındaki Beykoz'u bu roman üzerinden örneklemeye başlamıştır. Andı'ya göre, Beykoz, adeta İstanbul'un içindekiler için bir uzaklık ölçüsüdür. Sanki İstanbul sınırının en uç noktası Beykoz'dur. Dünyaya İkinci Geliş 'te (187 4) roman kahramanlarından Yemişçi Arap (Mesud Ağa), yaşadığı birtakım maceralardan sonra Trabzon'dan fındık satın alır ve bir tekneye doldurarak, kıyı boyunca ta Beykoz'a yani İstanbul'un ucuna kadar inip bu bir tekne dolusu fındığı orada satar. O dönemde, Beykoz meyve sebze bahçeleri ile ünlüdür bu sebeple Beykozlu bahçıvanlar, yetiştirdikleri sebze ve meyveyi kayıklara yükleyip bugünkü Eminönü civarındaki Yemiş iskelesi 'ne getirip satarlar. Romanda ise bu durum şöyle geçer:
"Sermaye Yemişçi Arap'tan olmak üzere bunlar fındık almaya Trabzon'a gittiler ve oradan fındık alıp kıyı sıra ta Beykoz'a kadar inerek sattılar. Yemişçi Arap, Anadolu Hisarı'na kadar inmişti. Fakat daha aşağıya inmeyip yine Trabzon'a doğru yol verdi. İkinci defasında beş bin kıyye kadar fındık ile Yemiş İskelesi'ne yanaştı. Elhasıl fındık ticareti karlı mı geldi ne oldu? Bu seferi birkaç defa tekrar eylemişti."
Ahmet Mithat'ın en çok bilinen romanlarından Felatun Bey ile Rakım Efendi'de ise Andı'nın ifade ettiği gibi, Beykoz bir uzaklık ölçütü olarak ele alınmıştır. Rakım Efendi'nin ailesi ile birlikte çıktığı bir Kağıthane gezisi sırasında kendilerini gezdiren kayıkçı Osman Ağa ile yaptığı konuşmada, Beykoz yine sur içi İstanbullusu için adeta bir uzaklık ölçütüdür:
"Osman Amca: -Pekala, olur efendim! Niçin olmasın? Kayık altımızda değil mi? Kolda da kuvvet çok. Dolaşır dolaşır da, canımız sıkılırsa Eyüp Sultan' a kadar gideriz.
Rakım:-Aferin Osman Amca!
Osman Amca: -Sen Osman Amcanın sakalında kır görüp de ihtiyar olmuş mu zannediyorsun? Buradan başlasam, soluğu Beykoz'da alırım."
Çengi, Mithat Efendi'nin büyücü anne Saliha Molla ile aklını yine aynı işlerle meşgul eden oğlu Daniş Çelebi'nin başından geçen olayları konu edinen romanıdır. Kitabın ana temas batıl inançları toplumdan yok etme isteğidir.
Saliha Molla bir gün, zengin bir adamın konağına, çağrılır. Söz gelimi sengin adamın karısına cinler musallat olur ve bunları başından kovmak Saliha Molla'ya düşmüştür. Saliha Molla oğlu ile birlikte Andı'nın ifade ettiği gibi "uzak" semte yola çıkar: