Arama
Araba Sevdası hangi yönleriyle realist bir romandı?
Araba Sevdası, yıllar evvel bugün vefat eden Recaizade Mahmud Ekrem'in 1898 yılında yayımlanan ilk ve tek romanıdır. 1898 yılında yazılan eser, Türk edebiyatında ilk realist roman örneği olarak kabul edilmektedir. Romanın başkahramanı Bihruz Bey, tam da dönemin burjuva gençliğinin olması gerektiği gibi Fransız kültürüne hayran züppe bir gençtir ve bu gencin yaşamı üzerinden, dönemin İstanbul'unda görülen kimi cahilce davranış kalıpları, eğlence ve zevk yaşamı anlatılmaktadır. Peki, edebi bir akım olarak realizm nedir, nasıl ortaya çıkmış ve ilkeleri nelerdir? Türk edebiyatındaki ilk realist roman olan Araba Sevdası hangi yönleriyle realizme yaklaşır? İşte tüm bu soruların cevabı ve daha fazlası sizlerle…
Türk edebiyatında ilk realist eser olarak kabul edilenler, bütünüyle realizmin ilkelerini yansıtmasalar da realist tasvirler içermeleri yönüyle önemli bir yere sahiptirler. Yazar, kendi duygu ve düşüncelerini ortaya koymaktan çekinir; realitede var olan her şeyi iyi ve kötü yönleriyle tarafsız ortaya koymak sorumluluğunu taşımak zorundadır. Oysaki Türk edebiyatında ilk realist eser olarak kabul edilen eserler, bütünüyle realizmin ilkelerini yansıtmasalar da bu akımın içerisinde yer almıştır. Buna verilebilecek en önemli örnek ilk realist roman sayılan Recaizade Mahmut Ekrem'in Araba Sevdası'dır. Peki, Araba Sevdası'nı realist roman kategorisine sokan yönleri nelerdir?
Recâizâde Ekrem, Araba Sevdası'nı 1885 yılında başlayan "Hayâliyyûn-Hakîkiyyûn" tartışmasından sonra iyice güçlenen realist akımın etkisi altında kaleme almıştır. İlk kez Romanda alafranga, hayalperest ve gösteriş meraklısı bir Tanzimat genci olan Bihruz Bey'in hayat macerası çevresinde bu dönemde yetişen alafranga meraklısı köksüz, müsrif tiplerle alay edilmektedir. Hatta roman bir yönüyle, kahramanı Bihruz vasıtasıyla romantik akımla alay eden bir karakter de göstermektedir.
Araba Sevdası, Jale Parla'nın eserin ön sözündeki deyişiyle kendi devrinde yazılan eserleri, edebî anlayışlarını ve hatta kendini eleştirebildiği için modern bir eser olarak kabul edilir. Parla bu durumu "Recaizade Ekrem'i çağdaşları arasında benzersiz kılan, tüm eylemleri eylemsizliğe, tüm öykünmeleri başarısızlığa, duyguyu abes duygusallığa ve düşü -ki yaratıcılığı da içerir- yokluğa dönüştüren bir roman yazmış olmasıdır." şeklinde açıklamıştır.
Güzin Dino, Recaizade Ekrem'in Araba Sevdası Romanında Gerçeklik başlıklı yazısında "Recaizade Ekrem'in Araba Sevdası romanı, yalın bir realist metodla ele alınmış değildir ve doğrudan doğruya realistlere bağlanma iddiasında da değildir, fakat kuruluşu, mevzuu, tipleri, psikolojik tahlilleri, tasvirleri bakımından Türk realist romanına önemli bir örnek teşkil edecek mahiyettedir." çıkarımında bulunur.
Araba Sevdası romanı, folklor masal, divan edebiyatının efsanevî' tipleri hariç, edebiyatımızda noksan olan tip mefhumunu yeni bir edebiyat çerçevesi içerisinde ortaya koymuştur. Aynı dönemlerde yazılan Felatun Bey ile Rakım Efendi romanı ile kıyaslandığında her iki romanda da aynı tema işlenmiş olsa da, Araba Sevdası'nın başarısı Bihruz tipinin kendi sesi olmasına yazar tarafından olanak tanınmasıdır.