Arama
Bir şair olarak III. Murad'ın portresi
III. Murad, Osmanlı tarihinde huzurun adıydı. Devlet onun döneminde en geniş sınırlarına ulaştı. Âlimlere ve sanatkârlara özel önem veren Sultan III. Murad, sadece devlet yönetmekle kalmayarak birbirinden güzel sanat eserleri de üretti. Kanuni Sultan Süleyman'dan sonra en çok Türkçe şiir yazan padişah olan III. Murad, "Muradi" mahlasıyla şiirler yazdı.
📜 Tasavvufi yönelişlere sahip olan III. Murad, şiirinde Allah'ı (CC) zikrettiği kadar, pişmanlığını bol bol dile getirerek Yüce Allah'a (CC) yakarır.
"Uyan ey gözlerim gafletten uyan
Uyan uykusu çok gözlerim uyan
Azrail'in kastı canadır inan
Uyan ey gözlerim gafletten uyan
Uyan uykusu çok gözlerim uyan
Semavatın kapıların açarlar
Âlemlere rahmet suyun saçarlar
Seherde kalkana hülle biçerler
Uyan ey gözlerim gafletten uyan
Uyan uykusu çok gözlerim uyan
Seherde uyanırlar cümle kuşlar
Dillu dillerince tesbihe başlar
Tevhid eyler dağlar, taşlar, ağaçlar
Uyan ey gözlerim gafletten uyan
Uyan uykusu çok gözlerim uyan
Bu dünya fanidir sakın aldanma
Mağrur olup tacu tahta dayanma
Yedi iklim benim diye güvenme
Uyan ey gözlerim gafletten uyan
Uyan uykusu çok gözlerim uyan
Benim, Murad kulun, suçumu affet
Suçum bağışlayıp günahım ref'et
Rasûl'ün sancağı dibinde haşret
Uyan ey gözlerim gafletten uyan
Uyan uykusu çok gözlerim uyan"
📌 Muradi'nin bestelenerek milletimiz arasında çok sevilen yukarıda tam metnini verdiğimiz "Uyan Ey Gözlerim" başlıklı eseri, baştan aşağı cürümlerinden pişman olan bir dervişin Allah Teâlâ'ya yakarışıdır. Şiirde; dünyanın geçiciliği, gaflet uykusu, Allah'ın (CC) rahmeti ve ölümün her an bizi bulabileceği dile getirilerek uykudaki gözlere ve kalbe sitem edilir.
Fuzuli kimdir?
1494 – 1556 yılları arasında yaşayan divan şairi. Türkçe'nin dışında Arapça ve Farsça olarak da şiir yazmıştır. 3096 beyitlik "Leyla ile Mecnun" mesnevisi ile tanınır.
Alıntı
"Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan murâdım şem'i yanmaz mı"
🔵 III. Murad, yetişme itibari ve yapısı ile Osmanlı ailesi içinden tebarüz eden mühim şahsiyetlerden birisi idi. İslami ve fenni ilimlere büyük ölçüde vakıf olan padişah, bazı ilimlerde ileri derecede bilgindi. Sultan; tarih, edebiyat, şiir ve savaş sanatları ile ilgilenir, bu meseleler üzerine okumalar gerçekleştirirdi. Yeniliklere açık olan padişah, yapılan işlerin iyi değil mükemmel olmasını arzu ederdi. Etrafındakilere hediyeler vererek gönüllerini kazanır, kalpleri fethederdi. III. Murad sarayda âlimleri, şairleri ve şeyhleri toplayarak dersler yapar, onlarla sohbet ederdi. Kendisine sunulan eserlere yüksek meblağ ile mukabele eden Sultan, bilhassa ilim ve sanat ehli tarafından çok sevilirdi.
Ahmed-i Dai kimdir?
Doğum tarihi bilinmeyen, 1421'de vefat ettiği düşünülen şair. Üç padişah devri görmüştür.
Alıntı
"Şükrâne senin yoluna bin cân ola bir gün
Kim hazretine ermeğe imkân ola bir gün"
📌 III. Murad'ın ilmi ve dini yaşantısı araştırmacıların da ilgisini çeker. Bu minvalde geçtiğimiz günlerde VAV TV'de yayınlanan Doğu'dan Batı'ya Tarih programında konuşan Prof. Dr. Abdulkadir Özcan ve Doç. Dr. Türkan Alvan;
"Gerçekten dindar bir padişahtır. 21 yıllık bir saltanatı var. Her gece teheccüd namazı kılar. Aziz Mahmud Hüdai ile yazışmıştır. Sultan III. Murad çocukluğundan beri uykusunda sesler duyan bir padişahtır. Burada araya rüya meselesi giriyor. Bu sebeplerle tasavvufa yönelerek İslam'a sımsıkı sarılır. Zahir ve batın padişahı olmaya çalışmıştır. Dervişleri vardır ve icazetname vermiştir. Adı silsilelerde geçen tek derviş padişahtır. 19. yüzyılda Tabibzade'nin "Silsilename-i Sufiyye"de adı geçer. Sultan III. Murad yaşamı boyunca manevi arayışına devam eder. Tasavvuf erbabı III. Murad'ı "ehl-i sünnet"in son hamisi olarak kabul eder."
cümleleri ile Sultan III. Murad'ın manevi yönüne ışık tuttukları gibi onun, bir gönüller sultanı olduğunu da vurgularlar.
📌 III. Murad, padişahlık tahtında Yüce Allah'ı (CC) arayan bir gönül sultanıdır. Hayır, hasenatı çok seven padişah, şehzadeliği döneminde Manisa'da, bir külliye inşa ettirir. Külliye; cami, medrese, imaret ve tabhaneden oluşur. Ruhi hastalıklar çekenler için Toptaşı Tımarhanesi'ni inşa ettiren Sultan, bu hususa ciddi manada eğilir. Sultan III. Murad, Efendimize (SAV) büyük ve derin bir sevgi besler. Bu sevginin tezahürü olarak Medine'de mektep, medrese, zaviye ve imaretten oluşan bir külliye inşa eder. Ayrıca "Şehirlerin Anası" kabul edilen Mekke'de; Kâbe-i Şerif'i tamir ettirip, duvarlarını ve Haremdeki kubbeleri mermer döşetir. Hicazdaki su yollarını da temizlettirip tamir ettirerek tüm mahlûkata hizmet eder. III. Murad millete hizmet etmenin Allah Teâla katındaki değerini bilen bir gönül eridir.
Tabhane nedir?
Tabhane günümüz Türkçesiyle mutfak demektir. Osmanlılarda tabhane ise yemek pişirilip dağıtılan yerdir
(X) 🔍 Bilgi Notu: Osmanlı harfleri ile kitap basımı ilk defa III. Murad döneminde gerçekleşir. 1588'de basılan ilk kitabın adı "Usulü'l-Oklidis"tir. Geometri ile alakalı eserin basımına III. Murad bizzat ferman çıkararak izin vermiştir.
(X) 📍 İlginç Bilgi: III. Murad döneminde, yedi mübarek gece olan Regaib, Mevlid, Miraç, Kadir, iki bayram ve Berat gecelerinde camilerde kandil yakılması geleneği başlamıştır. Bu vesile ile milletimiz bu gecelere "kandil" demeye başlar. Bugün dahi bu anlayış devam eder.
🔵 Şiir yapısı itibariyle maddi ve manevi kavramlarla doludur. Hayatın içerisindeki her husus şiire dâhil edilebilir. Şiir, buna müsait bir sanat dalıdır. Lakin III. Murad'ın şiirlerinde öne çıkan unsur; maneviyat ve manevi kavramlar olur. Bir Hak (CC) aşığı olan Sultan, şiirlerinde manevi meselelere eğilmiş, Yüce Allah'ı (CC) tesbih etmiş, affını isteyerek yakarmıştır.
(X) 🔍 Bilgi Notu: III. Murad Osmanlı padişahlarının en bilginlerinden kabul edilir.
(X) 📍 İlginç Bilgi: Muradi'nin eğitimi ile Şeyhülislam Mehmet Sadeddin Efendi, Bekai Efendi, Tiryaki Hasan Paşa gibi devrin önde gelen isimleri ilgilenmiştir.
🔶 Şiirlerinde "Peygamber" imgesi on üç defa geçer. Sultan, divanında Allah Resulü'ne (SAV) hürmetini sıkça dile getirir.
Resul-i Ekrem'in (SAV) hadis-i şeriflerini Riyazüs Salihin'den okumak için tıklayın
🔶 III. Murad şiirlerinde öne çıkan bir diğer unsur da cennettir. Muradi on dört defa içindeki cennet arzusunu, cehennem korkusunu dile getirir.
🔶 Sultan III. Murad şiiri manevi bir temele dayanır. Bu sebepten dolayı şiirlerde Allah (CC) imgesi öne çıkar. Muradi, Yüce Allah'ı şiirleri ile tesbih eder.
Necip Fazıl Kısakürek'e göre şiir nedir, şair kimdir? Öğrenmek için tıklayın
↪ "Divan": Divan edebiyatında her şairin şiirde yetkinliğini kanıtladığı bir divanı bulunur. "III. Murad Divanı" ise III. Murad'ın şiirlerinin bir araya getirildiği kitaptır. Eserde, 1565 gazel, 1 muhammes, 39 nazım – kıta, 48 müfred bulunur. Şiir kitabı olarak epey kalın olan eser, Muradi'nin şiirdeki yetkinliğini kanıtlar.
Gazel nedir?
Beyitlerle yazılan bir nazım biçimidir.
Muhammes nedir?
Beş mısralık bentlerle oluşturulan nazım biçimidir.
Nazım – kıta nedir?
İki veya ikiden fazla beyitten oluşan nazım biçimidir.
Müfred nedir?
Tek olan beyitlere denir.