Arama
Dede Korkut Hikayelerinde insani değerler nasıl yer alır?
Oğuz Türklerinin bilinen en eski epik destansı hikayelerinden oluşan Dede Korkut kitabı, destan döneminden halk hikayelerine geçiş dönemi eseridir. Oğuzların yaşam biçimlerinden, ekonomisine, inançlarından, giyinişlerine, beslenmelerinden içinde yaşadıkları doğaya kadar pek çok konuda bilgi sağlayan bir kaynaktır. İçerisinde işlenen sevgi, saygı, merhamet, cömertlik ve din gibi değerlerden ötürü günümüze de çok şey söyler. İşte hikayelerden örneklerle Dede Korkut eserinde insani değerler...
🔸 Anne baba sevgisinin yanında eş sevgisi de Dede Korkut hikayelerinde yaygın biçimde göze çarpar. Çoğunlukla aşina olduğumuz Deli Dumrul Hikayesinde anne baba Deli Dumrul'a kendi canlarını veremezken, eşi hemen vermeye razı olur.
🔸 Deli Dumrul da eşini çok sevdiği için onun yaptığı bu fedakarlığı kabul etmez. Deli Dumrul'un eşi sevgisini şu sözleri ile ifade eder:
"Göz açıp gördüğüm,
Gönül verip sevdiğim,
Koç yiğidim, şah yiğidim!
………
Karşıda yatan kara dağları,
Senden sonra ben neylerim?
Yaylar olsam benim mezarım olsun,
Soğuk soğuk suların
İçer olsam benim kanım olsun
…….
Yer tanık olsun, gök tanık olsun,
Benim canım senin canına kurban olsun! "
🔸 Anne babaya, eşe, büyüklere ve bir devlet büyüğüne duyulan saygı Dede Korkut Hikayelerinde yer almaktadır. Bu hikayelerde eşe duyulan saygı, onun fikirlerini önemsemenin sıklıkla altı çizilir.
🔸 Bunun yanında toplum büyüklerine duyulan saygı bu hikayelerde çok işlenir. Kazan Bey'in Oğlu Uruz Bey'in Tutsak Olması Hikâyesinden örnek verilebilir:
🔸 "Kalabalık Oğuz beyleri sordular: Bu kızı istemeye kim gidebilir? Düşündüler, taşındılar. "Dede Korkut gitsin" dediler. Dede Korkut söyledi: ... İki güzel, ayağına çabuk at getirin. Dede Korkut'un sözü uygun görüldü." sözleriyle toplumun ileri gelenlerinden olan Dede Korkut'a duyulan saygı ifade edilir.
🔸 Cömertlik insanı değerlerde bizi yücelten ve aynı zamanda karşımızdakine faydalı olduğumuz en güzel haslettir. Dede Korkut Hikayelerinde de cömertlik misafir ağırlama, hediye dağıtma, şenlik düzenleyerek ziyafet verme şeklinde karşımıza çıkar.
🔸 Türkler tarih boyunca misafir ağırlama geleneğine sahip bir toplumdur. Dede Korkut Hikayelerinde bu Türklerin misafirperverliği yer almaktadır. Hikayelerde yer alan biçimiyle çeşitli nedenlerle gelen misafirlere önem verilmekte, misafirler en iyi biçimde ağırlanmaya çalışılmaktadır.
🔸 Begil Oğlu Ermen Hikâyesinde "Begil geldi, Bayındır Han'ın elini öptü. Han'da Begil'i misafir etti, güzel at, güzel kaftan, bol harçlık verdi. Tam üç gün ağırladı."Begil'i üç gün av etiyle misafir edelim beyler" dedi." biçiminde yer alan ifadeler ile Oğuz Türklerinde misafir ağırlama geleneği ve misafire gösterilen hürmetle ilgili bilgi sahibi olunmaktadır.
🔸 Ayrıca bu hikayelerde bir cömertlik tezahürü olarak savaş sonrası dağıtılan ganimetler karşımıza çıkar. Savaşlarda yiğitlik gösteren kişilere birtakım hediyeler vermek hikayelerdeki cömertlik temasını en bariz biçimde gösterir.
🔸 Salur Kazan'ın Evinin Yağmalanması Hikâyesinde "Kazan Bey kahraman koç yiğitlere büyük ülke verdi, şalvar, cübbe, çuha verdi." denilerek dağıtılan hediyelere örnekler verilmektedir.
🔸 Dürüstlüğün Dede Korkut Hikayelerindeki görünümleri, gerçekleri savunma, adil olma, sadakat gösterme eksenindedir. Bilhassa adil olma kavramı hikayelerde sıklıkla karşımıza çıkar.
🔸 Dirse Han Oğlu Boğaç Han Hikâyesinde, Dirse Han'ın haksızlık yapanın oğlu bile olsa cezalandırılması gerektiğini söylemesi adil davranmaya verilecek güzel bir örnektir:
"Dirse Han, senin oğlun nankör çıktı, uğursuz çıktı. Kırk yiğidini alıp kalabalık Oğuz'un üstüne yürüdü. Nerede güzel varsa çekip aldı, ak sakallı ihtiyarların ağzına sövdü, ak saçlı kadınların sütünü kaçırdı. Böyle oğul senin nene gerek? Öldürsene. Dirse Han söyledi: Gidip getirin öldüreyim, böyle oğul bana gerekmez. "
🔸 Hikayelerdeki dürüstlüğün yeri, insanların uğrunda canlarını vereceği bir değer olarak karşımıza çıkar.