Arama
Distopya edebiyatının en iyi 15 kurgusu
Distopik romanlara olan ilgi, her geçen gün artıyor. Peki, bu ilginin sebebi bu korku dolu kurgunun gelecekte yaşanabilecek olma ihtimali olabilir mi?
"Bu saçma bir soru. Sayılar sonsuzdur, en sonuncu sayı diye bir şey olamaz."
"Biz" romanı klasik ütopyalardan farklı bir eser olarak adeta kendini okuyucuya çeker. "Tekdevlet" kelimesi hiçbir ayrılığa müsaade edilmediğinden ayrı yazılmamıştır.
Romanın ismi, Zamyatin'in dünyasında birinci şahıs zamirlerinin ortadan kaldırılmasına vurgu yapıyor; "Biz", birinci çoğul şahısların zamiri olup, diğer zamirleri kaldırarak kimliksizleştirilmek için daha olanaklıdır. Eserde, entegral adlı uzay gemisinde çalışan D-503 adlı mühendisin tutmuş olduğu günlükleri okuyoruz. İnsan doğasından ve tabiatından zorla kopartılmış "Biz" kalıbına sokulan toplum, renksiz hissizdir. Ütopya sakinlerinin isimleri dahi yoktur, her insan bir sayı ile bilinir. Cam duvarlar arasında yaşayan insanların yaşamı sistem tarafından denetlenip adeta tek bir beden gibi verilen komutları yerine getirmekle yükümlüdür. Çünkü tek bir düşünce, tek bir doğru vardır. Toplumun teknoloji ve bilim konusunda geliştiği, hatta dünya dışına yolculuk yapmanın bile mümkün olduğu bir dünya vardır. Fakat bu dünya bir ütopya değil, karanlık ve korku bir ütopyadır. Zamyatin'in Ütopyasında idam yaygın olarak uygulanır. Eser ile Cesur Yeni Dünya arasında bir benzerlik vardır. Fakat Zamyatin'in distopyası Huxley'in kitabında bulunmayan politik yönü ile ayrılır.
"Ancak, bu bir öyküyse, kafamın içinde bile, onu birine anlatıyor olmalıyım. Bir öyküyü sadece kendine anlatamazsın. Her zaman bir başkası vardır."
Distopya olarak nitelendirilen bu eserin içinde başka bir kavram ile karşılaşıyoruz: "Üstopya". Bu kavram, her ütopyanın içinde bir distopya olduğundan yola çıkar. Eserin, aslında rejime karşı bir eleştiri ve arayışı vardır. En temel haklarından biri olan yaşama hakkından bile mahrum bırakılmış, sadece doğurganlık potansiyeli yüksek olanların "damızlık" olarak komutanların evine alındığı ve diğerlerinin de yaşamak için hizmetçi olmak zorunda kaldığı bir grup kadının hikâyesini anlatır. Bu kadınların ise isimleri dahi yoktur. Eserde, Amerika'da askeri teokrasi hâkimdir. Seçme şansları olmayan bu kadınlar, zor şartlar altında hayatlarını sürdürmeye çalışırlar. Atwood, romanında distopyanın güçlü feminist yönünü ele alarak, eseri "feminist distopya" sınıfına sokar ve kadını bir meta olarak ele alır. Ayrıca kitap 2017 yılında diziye uyarlanmıştır.
"O zavallı dişi ahmaklar, erkeklerin onlara dayattığı şeyleri neşeyle ve canı gönülden yaparlarsa, erkeklerin bir şekilde mantıklı davranmaya başlayıp onları sevmeye devam edeceklerini sandılar."
1937'de ilk baskısını yapmasına rağmen sesini pek duyuramamış olan eser, 80'lerden sonra yeniden edebiyat gündemine gelmiş bir distopya eseri oldu. Bu eseri de, Damızlık Kızın Öyküsü gibi feminist bir distopya romanı olarak adlandırabiliriz. Romanda süper güç olarak Nazilerin hegemonyasını görüyoruz. Dünyada sadece Almanlar ve Japonlar var ve bu iki devlet savaşmaz. İktidarda 100 yıl kalan Naziler yalnız faşist bir düzeni değil, aynı anda bir din haline getirdiği Hitler rejimini yaşatır. Hitler ve Almanlar dünya üzerinde kutsaldır. İnsanlar "Kan Soyu"na göre sınıflandırılır. Kadınlar, bu sınıflandırmaya göre hayvanların aşağısında kalır. Çoğu distopya eserinde olduğu gibi Swastika Geceri'nde de ana karakterin uyanış evresini görüyoruz. Eserin bu kadar ses getirmesinin bir diğer sebebi, yaşanabilecek en büyük zulümlerin en şiddetlisinin, kadınlara yapılacağını hiçbir olumlu öge göstermeyerek okuyucu ile paylaşıyor. Tecavüzün suç olmadığı ve "Teslimiyet Yaşı"na gelmiş kadının erkeklerin isteklerine boyun eğmek zorunda kaldığını görüyoruz. Kadınlar, erkek çocuğu doğurmakla yükümlüdür, kız çocuk doğuran kadınlar toplumda dışlanır. Eser, bir hiyerarşi çerçevesinde, kadınların kafeslerde yaşadığı bir dünyayı ele alarak toplumsal bilincin oluşum sürecini bizlere gösterir. Bu karamsar düzende sanat adına bir şey yoktur. Ve her şeyin yakıldığını öğrendiğimiz bu yönüyle hikâye, Ray Bradbury'nin Fahrenheit 451'i aratmaz. Böylece geçmişlerini bilmeyen toplum aidiyetini unutarak, kendisine sunulanı kabul etmek zorundadır. 15 Ocak 2018'de yayınlanan "The Man in the High Castle" adlı dizi bu kurguyu sevenlere örnek olarak sunulabilir.
"Bana neler hissettiğini söyleme. Biliyorum. Ama bak, dayanabileceğin cehennem, aşkının gücü kadardır. Benim asıl dayanamayacağım cehennem, seni kayıtsız görmek olurdu."
Sayfa sayısı ile dikkat çeken bu eser, üç cilt halindedir. Objektivizmin kurucusu olan Ayn Rand, Atlas Silkindi'de, tüm iyi ve yetenekli insanların terk ettiği bir dünyadan bahseder. Bir mühendis tüm dünyanın enerjisini sağlayacak bir motor icat eder. Çalıştığı fabrikanın sahipleri el değiştirir ve yapılan yeni sözleşmede işçilerin ne kadar çalıştığına, pozisyonuna göre değil, ihtiyacına göre para verilmesi söz konusudur. Mühendis fark eder ki insandan sürekli çalışması ve üretilmesi beklenir. Ve insanların iyi nitelikleri yüzünden cezalandırıldığını görür. Motoru durdurmaya karar verir ve olaylar başlar. Her yönüyle kült olmayı hak eden bir eserdir.
"Düşünce suçu ölümü gerektirmez, düşünce suçunun kendisi ölümdür."
Eser bizi birçok yeni kavramla karşılıyor. Bunlardan en çarpıcı olanı "yenisöylem"dir. Eserde televizyonlardan her anınızın izlendiği, birçok kelimenin yasaklandığı, kitapların imha edildiği, hükümet aleyhine yapılan bir yanlışta yollanılan, her türlü işkenceye maruz bırakılan 101 numaralı oda vardır. Bu dünyada var olma amacı sadece "Parti" denilen, hükmeden güce ve bu iktidarın başında olan Büyük Birader'e hizmet etmektir. Evren içindeki tüm bilgiler partinin kişilere verdiği kadar sahip olunur. Ve halk da buna inanıp benimsemek zorunda olduğu için değil, bilinçli bir şekilde bilerek inandırılmalıdır. 2 + 2 = 5 dediklerinde bu beştir. Aksini iddia ediyorsanız, Düşünce Polisi bir gün mutlaka çalıp sizi 101 numaralı odaya götürecektir.