Arama
Divan edebiyatında aşina olmadığınız terimler
Edebiyat kendi devrinin düşüncesinden, yaşayışından izler taşır. Bu izlerle divan edebiyatı, eski toplumumuzun düşünüş, yaşayış ve sanat sevgisini günümüze taşıyarak klasikleşmiştir. Beyitlerde, nesirlerde kullanılan her kelime, ince düşünüş ve derin bir manayı barındırır. Bu devirde kaleme alınmış eserlerin anlaşılması da bu terimlerin bilinmesinden geçer. Gelin, divan edebiyatında aşina olmadığınız terimlere yakından bakalım.
📚 Ases: Gece devriye gezen bekçi, kolluk kuvveti.
◾ Yeniçeri Ocağı'nda görev yapan asesler asayiş görevini üstlenmişti. Özellikle de geceleri devriye gezip güvenliği sağlamak onların görevleriydi. Bölükbaşı derecesinde bir kişi, asesbaşı tayin edilebilirdi. Aseslik, Fatih devrinde ortaya çıktı.
◾ Edebiyatta ases, sevgilinin gece renkli saçlarını ve suç işlemiş gönül ile birlikte kullanılır. Sevgilinin güzelliği ases görevindedir ve aşığın gönlünü tutsak eder.
Divan şairlerinin gözünden aşk
🔸
Aşka yâr olana rehzen olamaz nefs-i pelid
Şâh ile hemdem olan çün sege saymaz asesi
Aşki
📚 Ferraş: Döşeyen, döşemeci, süpürücü, hizmetçi.
◾ Eskiden cami, imâret gibi müesseselerin temizliğini yapan kişilere denilirdi. Kâ'be'yi temizleyip süpürenlere de ferraş adı verilir.
◾ Divân şiirinde ferraş, daha çok sabahleyin işini gördüğünden dolayı, sabah mazmunu ile birlikte kullanılır. Bu nedenle sabâ yeli, sevgilinin saçı, aşıkın ahı ve gözüne teşbih olunur.
Divan edebiyatından beyitler ve anlamları
🔸
Bâd eşiğin pâk ederken çeşmine yaş andırır
Her dem âb-efşânlığı sakkaya ferrâş andırır
Ahmed Paşa
📚 Ebr-i nisan: Nisan bulutu.
◾ Rivayetlere göre nisan ayında yağan yağmur istiridyenin karnına düşünce inci, yılanın ağzına düşünce zehir olur. Yılan ve istiridye bu ayda toprak üstüne çıkıp yemek yerlerdi. Allah'ın hikmeti sonucunda aynı yağmur, birinin karnında zehir, diğerininkinde inci oluşturur. Böylelikle nisan bulutu bereketini gösterir.
◾ Nisan bulutu, doğanın yeniden canlanmasını sağlar. Bu da bereketin göstergesidir.
Nisan yağmurunun faydaları neler?
🔸
Ey Nacati kilk-i gevher-barına kıymet mi var
Dürr olur her katre kim ol ebr-i nisan yağdırır
Necâti
📚 Keh-keşân: Samanyolu, gökyüzündeki koyu yıldız kümesi.
◾"Kehkeşân" tamlama olarak "saman götürenler" anlamına gelir. Kerpiç ustalarına saman taşıyanların düşürdükleri kırıntılardan kinaye olarak bu koyu karanlık, kehkeşân olarak adlandırıldı.
Divan edebiyatı şairlerinin birbirinden farklı meslekleri
🔸
Kemân-ı çerhi almış kabza-i teshire zanneyler
Görenler çille-i zer-târ-ı yâyın kehkeşân-âsâ
İzzet Molla
