Arama
Divan edebiyatında mitolojik kuşlar
Filmlerden, kitaplardan ve çeşitli kaynaklardan aşina olduğumuz mitolojik kuşlar, divan şiirinde de şairlerin kullandığı en yaygın motiflerden biriydi. Anka, Hüma ve Simurg olarak adlandırılan bu efsanevi kuşlar, taşıdığı semboller ve şairlerin hayal gücüyle yoğrularak her şiirde yeniden doğdu. Peki, Türk ve dünya kültüründe önemli yeri olan bu kuşlar divan şiirinde nasıl yer aldı? Hangi ünlü şairlerin dizelerinde küllerinden doğdular?
🐦Arap mitolojisinde Anka, Fars mitolojisinde Simurg adı verilen efsanevi bir kuşun varlığına inanıldı. İslamiyet'ten sonra bu iki kuşun ortak noktaları birleştirilerek Müslüman milletler arasında ortak bir inanç oluşturuldu.
🐦Farsçadaki kelime anlamı "otuz kuş" demek olan Anka kuşu için yine yaygın olarak; "devlet kuşu", "tuğrul", "hüma", "anka-yi mugrip", "sirenk", "zümrüt" ve "Zümrüdü anka" gibi isimleri kullanıldı.
Anka kuşunun taşıdığı simgeler nelerdir?
🐦Anka'nın en yaygın özelliği, kimseye muhtaç olmadan kendi başına yaşadığı için kanaati temsil etmesidir. Bundan kinaye olarak kanaat sahiplerine "ankameşrep", "anka-tabiat" denir.
🐦Kaf Dağı gibi efsanevî bir yerde yaşadığı için bu kelimeyle birlikte çeşitli şekillerde kullanıldı. "Kaf-ı kanâat beklemek" tabirinde görüldüğü üzere kanaat sahibi ve alçak gönüllü, her şeye ve herkese eğilmeyen, kimseye minnet etmeyen, uzlete çekilmiş kişileri ifade etti.
🐦Anka ve Simurg, divan şiirinde en çok kullanılan, en ilginç ve en işlek mitolojik unsurlardan ve simgelerden biridir. Edebiyatta Anka ve Simurg, çoğunlukla tasavvufi olarak, olgunluğu ve Allah'a yaklaşmayı temsil eder.
🐦İslâm mitolojisinde ise, Anka kuşların padişahı olarak anılır.
🐦Arapçada Anka, Farsçada Simurg adı verilen bu kuş, Zümrüdüanka veya Simurg adıyla kullanılmıştır. İslam tasavvufunda önemli bir yer edinen Zümrüdüanka çoğunlukla başka kuşlarla karıştırılmıştır.
🐦Hep yüksekten uçtuğuna inanılan Anka kuşu, divan şiirinde ve halk hikayelerinde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Masallarda daha çok Kaf Dağı ile birlikte zikredilir. Masalların yardımcı kahramanlarından biridir.
Öyle yaksın beni kim âteş-i reng-â-rengin
Mürg-i 'Anka çıka hâkister-i hâşâkimden (Şeyh Galip)
"Rengârenk ateşin beni öyle yaksın ki, süprüntülerimin külünden Anka kuşu çıksın."
Gönlümün şehbâzı 'ulvîlerde itmişken karâr
Bir 'aceb lu'b ile sayd itdi anı 'Ankâ-yı 'ışk (Muhibbi)
"Gönlümün doğanı yücelerdeyken acayip bir oyunla aşk Anka'sı onu avladı."