Arama
Divan edebiyatında mitolojik kuşlar
Filmlerden, kitaplardan ve çeşitli kaynaklardan aşina olduğumuz mitolojik kuşlar, divan şiirinde de şairlerin kullandığı en yaygın motiflerden biriydi. Anka, Hüma ve Simurg olarak adlandırılan bu efsanevi kuşlar, taşıdığı semboller ve şairlerin hayal gücüyle yoğrularak her şiirde yeniden doğdu. Peki, Türk ve dünya kültüründe önemli yeri olan bu kuşlar divan şiirinde nasıl yer aldı? Hangi ünlü şairlerin dizelerinde küllerinden doğdular?
🐦Arapçada Anka, Farsçada Simurg adı verilen bu kuş, Zümrüdüanka veya Simurg adıyla kullanılmıştır. İslam tasavvufunda önemli bir yer edinen Zümrüdüanka çoğunlukla başka kuşlarla karıştırılmıştır.
🐦Hep yüksekten uçtuğuna inanılan Anka kuşu, divan şiirinde ve halk hikayelerinde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Masallarda daha çok Kaf Dağı ile birlikte zikredilir. Masalların yardımcı kahramanlarından biridir.
Öyle yaksın beni kim âteş-i reng-â-rengin
Mürg-i 'Anka çıka hâkister-i hâşâkimden (Şeyh Galip)
"Rengârenk ateşin beni öyle yaksın ki, süprüntülerimin külünden Anka kuşu çıksın."
Gönlümün şehbâzı 'ulvîlerde itmişken karâr
Bir 'aceb lu'b ile sayd itdi anı 'Ankâ-yı 'ışk (Muhibbi)
"Gönlümün doğanı yücelerdeyken acayip bir oyunla aşk Anka'sı onu avladı."
Tâ Cihân-âbâda vardı Isfahan mülkün geçüp
Kûmdan pervâz eden şi'r-i terim 'Anka gibi (Nedim)
"Rum'dan uçan taze şiirim Anka gibi İsfahan ülkesini geçip ta Cihânâbad şehrine kadar ulaştı"
Tavukı zillete düşüren nedür ihtilât
Ankayı izzete çıharan nedür inzivâ (Ahmedi)
"Tavuğu ayaklar altına düşüren halkla olan birlikteliğidir. Ankayı şerefli kılan yalnızlığıdır."
🐦Hüma kimi zaman anka kuşu ile karıştırılsa da bu iki kuş birbirinden ayrıdır. Cennet kuşu ve devlet kuşu adlarıyla da bilinir. Bu kuşun Arapçası Bulah'tır.
🐦Hüma'nın devlet kuşu olarak anılması, gölgesi ile ilgilidir. İnanca göre, eskiden bir hükümdar ölünce halk meydanda toplanır, Hüma ise kimin başına konarsa o kişi hükümdar seçilirmiş.
🐦Üzerinden geçtiği kişiye gölgesi düştüğü içini Hüma kuşuna devlet veya talih kuşu denilmektedir.
Hüma kuşunun taşıdığı simgeler nelerdir?
🐦Doğu edebiyatında sıklıkla karşılaşılan kuşlardan biri olan Hüma'nın ismi Feridüddin Attar'ın yazdığı Mantıku't-tayr'da ve Attar'ın eserine nazire olarak Ali Şîr Nevâyî'nin yazdığı Lisanü't-tayr'da sembolik kuşlar arasında geçmektedir.
🐦Divan şiirinde ise genellikle yükseklerden uçması, ulaşılmazlığı ve kutluluk vasıflarıyla beyitlerde karşımıza çıkmıştır.