Arama
Divan edebiyatını daha iyi anlamanızı sağlayacak 21 mazmun
Kendine özgü düşünce ve hayal dünyası bulunan divan edebiyatı, eski toplumumuzun düşünüş, yaşayış ve sanat sevgisini günümüze taşıyarak klasikleşti. Geçen zamanla beraber değişime uğrayan hayat şartları, artık bu edebiyatı yaşanılan hayatın bir aynası olmaktan çıkardı. Sizler için asırlar öncesinde yazılmasına rağmen, şiire derin manalar kazandırmış divan edebiyatını daha iyi anlamanızı sağlayacak 21 mazmunu derledik.
📌Bir hadis-i kudsîde Allah "Ben gizli bir hazine idim, bilinmek istedim, bundan dolayıdır ki halkı yarattım, yokken var ettim." buyurmuştur. Bu hadisin Arapça aslı "Küntü kenzen mahfiyyen..." diye başlar. Şairler iktibas yoluyla bu hadisten bahsederken "Küntü kenz" veya "Kenz-i mahfî" ibareleriyle bahsederler.
📌Hadîs uleması bu hadîsin mevzu (sonradan uydurma) olduğunu söylerlerse de tasavvuf ehli, bunu sahîh kabul eder ve hadise çok değer verirler. Bursalı İsmail Hakkı'nm bu hadisi açıklayan Kenz-i Mahfî adlı bir eseri vardır. "Ketm-i adem" ve "Âlem-i kitman" da Kenz-i Mahfiden kinayedir.
Kendini bildirmek için "Kenz-i Mahfî" etdi zuhur
Etmedi var hazret-i Hak cinn ile insanı abes
Zatî
📌Ayakkabıların konulduğu yere denirse de divan şiirinde bir meclisin en aşağı bölmesine, kapı eşiğiyle de tabir olunur. Mecliste herkesin mertebesine göre oturacağı yer teşrifata tabi idi. Camilerden son cemaat yerine bu adın verildiği de bilinir.
Saff-i ni'âli mesken-i âli tasavvur et
Doğrulma yerlerin yücesine duhân gibi
Yahya Bey
📌Mağara dostu. Hz. Ebubekir'in, hicret yolculuğunun başında Hz. Peygamber ile Sevr mağarasındaki arkadaşlığına işaret eden lakabıdır. Mekke'den çıktıktan sonra kendilerini takip eden müşriklerden korunmak için Hira dağında bir mağaraya sığındılar. Onlar içeri girdikten sonra, iki güvercin mağara girişine yuva yapıp yumurtladı ve bir örümcek ağ ördü. Müşrikler mağaranın ağzına kadar geldikleri halde bu halleri görünce içeride insan olmayacağını hükmederek geri döndüler. Bu nedenle Hz. Ebubekir'e yâr-ı gâr denir. Kur'an-ı Kerim'de bu hadiseye telmihen Ebubekir'den "ikinin ikincisi" diye bahsedilir. Divan şiirinde bu tamlama mecazen "sadık sevgili" anlamında kullanılır.
Senden ayruk gönlüme yoktur vefalı yar u dost
Ey cefasız hüsni kamil yâr-ı gârım kandesin
Nesimi
📌Yedinci kat gökte Firdevs cennetinde Kâbe'nin tam üstünde kalan ve Kâbe'ye benzeyen, meleklerin kıblesi. Hz. Adem ile birlikte bugünkü Kabe'nin bulunduğu yere indirildi. Ancak Nuh tufanından önce7. kat göğe çekildi. Melekler ibadethanelerinde oraya yönelirler ve orayı tavaf ederlerdi. Kâbe ile Beytü'l Mamur arasında bir çizgi olup oraya hiçbir şey giremezmiş. Bugün Kâbe'nin yanında binlerce güvercin olduğu halde hiçbirisi Beytullah'ın üzerinden uçmazmış. Kâbe'yi görenler bunu doğrular. Beyt-i Mamur'un Âdem peygamber tarafından yapıldığına dair rivayet vardır.
Beyt-i Ma'mur-ı felek mi ol fezada ol saray
Ya zemini cennet olmuş Kabe-i ulya mıdır
Nef'i
📌Elest bezmi. Allah ruhlar aleminde yarattığı zaman bütün ruhlara hitaben "Elestü bi-Rabbiküm (Ben sizin Rabbiniz değil miyim?) buyurunca ruhlar "Kâlû: Belâ (Evet sen bizim Rabbimizsin dediler). İşte o zaman ikrar vermiş olan insanoğlu, dünya hayatına geldiği zaman bu verdiği söze sadık kalmalıdır. Çünkü Allah, sözünden olmasın diye ruhları birbirine şahit tutmuştur. Bu olay Kur'an'da anlatılır. (Araf/171-172)
📌Bu meclis bezm-i elest olarak da bilinir. İslam edebiyatında en eski zaman, en eski meclis olarak değişik biçimlerde çokça kullanıldı. Divan edebiyatında şairler sevgililerine elest bezminde aşık olduklarını, aşklarının o zamandan bu yana devam ettiğini söylerler.
Senin keyfiyyet-i halin meğer hamr-ı riyadandır
Beni se-mest eden zahid mey-i bezm-i elest ancak
Aşki