Arama
Divan edebiyatının harflerle kurulan kelime oyunları
Eski edebiyatımızda şairlerin harflerin biçimlerinden yararlanarak benzetmelerle hünerlerini gösterdiğini biliyor muydunuz? Şairler beyitlerinde geçirdiği harfleri farklı şekillerde sırlayarak anlamlı sözcükler elde ederlerdi. Böylece şiir, görünen anlamının yanında harf ve kelime oyunlarıyla zenginleşerek bir sanat gösterisine dönüşürdü. Sizler için divan edebiyatının harflerle kurulan kelime oyunlarını derledik.
Görmeyeli kamet ü zülfünle dehanın
Aşıklarının halini sor kim elemi var
Necati
📌Necati bu beytinde sevgilinin boyunu elif (ا ), saçını lam (ل) ve ağzını mim (م) harfiyle simgeleştirerek, ondan ayrı kaldığında elem (الم) çektiğini ifade eder.
Gönüller avlasa avcı güzelliğin tan mı
Bu zülf ü kadd ü dehanın çün oldu dam ona
Ayni
📌Ayni, sevgilisini avcıya benzeyen güzelliğinin gönüller avlamasına şaşırmamak gerektiğini, çünkü sevgilinin sevgilisinin saç, boy ve ağızıyla zaten bir dam (tuzak) olduğunu söyler.
Tâ'ibâ tâ mîm 'ayn olma tâlibsen hemân
Çün yaraşmaz eylemek âteş-i sûzândır tama
İbrahim Tâ'ib
📌Açgözlülük anlamına gelen tama' (طمع) kelimesini oluşturan tâ (ط ), mîm (م) ve 'ayın (ع) harfleri beyitte sırasıyla verilir. Şair, kendisine bir şeyi isterken açgözlü olmamayı öğütleyerek açgözlülüğü yakıcı bir ateşe benzettir.
Birligin eyler elif anhâ ki oldur bî-zevâl
Oldı lâmeyn ile hâ ism-i Cenâb-ı Kibriyâ
Osman Fazlî
📌Elif harfi, Allah'ın birliğini, vahdeti simgeler. Bu beyitte elif (ا ), iki lâm (ل) ve hâ (ه) harfleriyle Allah lafzı (الله) ortaya çıkar.
Sözünüzün etkisini artıracak beyitler
Her ibtidâya evvel ü âhırsın ey Ehad
Oldı elif niteki ser ü pây-ı ibtidâ
Nev'î
📌Nevî, gazellerine başlarken ehad olan Allah'ı anmış, her başlangıca ilk ve sonun (ezelî ve ebedî) Allah olduğunu anlatırken onun birliğini simgeleyen elif (ا ) harfinin başlangıç anlamındaki ibtidâ kelimesinin başında ve sonunda oluşunu hatırlatarak harf ve kelime oyunu yapmıştır.