Arama
Divan edebiyatının harflerle kurulan kelime oyunları
Eski edebiyatımızda şairlerin harflerin biçimlerinden yararlanarak benzetmelerle hünerlerini gösterdiğini biliyor muydunuz? Şairler beyitlerinde geçirdiği harfleri farklı şekillerde sırlayarak anlamlı sözcükler elde ederlerdi. Böylece şiir, görünen anlamının yanında harf ve kelime oyunlarıyla zenginleşerek bir sanat gösterisine dönüşürdü. Sizler için divan edebiyatının harflerle kurulan kelime oyunlarını derledik.
Gönüller avlasa avcı güzelliğin tan mı
Bu zülf ü kadd ü dehanın çün oldu dam ona
Ayni
📌Ayni, sevgilisini avcıya benzeyen güzelliğinin gönüller avlamasına şaşırmamak gerektiğini, çünkü sevgilinin sevgilisinin saç, boy ve ağızıyla zaten bir dam (tuzak) olduğunu söyler.
Tâ'ibâ tâ mîm 'ayn olma tâlibsen hemân
Çün yaraşmaz eylemek âteş-i sûzândır tama
İbrahim Tâ'ib
📌Açgözlülük anlamına gelen tama' (طمع) kelimesini oluşturan tâ (ط ), mîm (م) ve 'ayın (ع) harfleri beyitte sırasıyla verilir. Şair, kendisine bir şeyi isterken açgözlü olmamayı öğütleyerek açgözlülüğü yakıcı bir ateşe benzettir.
Birligin eyler elif anhâ ki oldur bî-zevâl
Oldı lâmeyn ile hâ ism-i Cenâb-ı Kibriyâ
Osman Fazlî
📌Elif harfi, Allah'ın birliğini, vahdeti simgeler. Bu beyitte elif (ا ), iki lâm (ل) ve hâ (ه) harfleriyle Allah lafzı (الله) ortaya çıkar.
Sözünüzün etkisini artıracak beyitler
Her ibtidâya evvel ü âhırsın ey Ehad
Oldı elif niteki ser ü pây-ı ibtidâ
Nev'î
📌Nevî, gazellerine başlarken ehad olan Allah'ı anmış, her başlangıca ilk ve sonun (ezelî ve ebedî) Allah olduğunu anlatırken onun birliğini simgeleyen elif (ا ) harfinin başlangıç anlamındaki ibtidâ kelimesinin başında ve sonunda oluşunu hatırlatarak harf ve kelime oyunu yapmıştır.
Fazlî râhunda elif-veş togru oldugı içün
Başumun üstinde yirün var didi ikbâl ana
Kara Fazlî
"Fazlî, senin yolunda elif harfi gibi doğru olduğu için ikbâl ona başımın üstünde yerin var, dedi."
📌Kara Fazlî, kendini elif harfine benzetir ve mutluluk, talih anlamlarındaki ikbâl kelimesinin başının üstünde yer edineceğini söylemiştir ki elif (ا) harfi ikbâl (اقبال) kelimesinin ilk harfidir, üstündedir.