Arama
Divan edebiyatının harflerle kurulan kelime oyunları
Eski edebiyatımızda şairlerin harflerin biçimlerinden yararlanarak benzetmelerle hünerlerini gösterdiğini biliyor muydunuz? Şairler beyitlerinde geçirdiği harfleri farklı şekillerde sırlayarak anlamlı sözcükler elde ederlerdi. Böylece şiir, görünen anlamının yanında harf ve kelime oyunlarıyla zenginleşerek bir sanat gösterisine dönüşürdü. Sizler için divan edebiyatının harflerle kurulan kelime oyunlarını derledik.
Her ibtidâya evvel ü âhırsın ey Ehad
Oldı elif niteki ser ü pây-ı ibtidâ
Nev'î
📌Nevî, gazellerine başlarken ehad olan Allah'ı anmış, her başlangıca ilk ve sonun (ezelî ve ebedî) Allah olduğunu anlatırken onun birliğini simgeleyen elif (ا ) harfinin başlangıç anlamındaki ibtidâ kelimesinin başında ve sonunda oluşunu hatırlatarak harf ve kelime oyunu yapmıştır.
Fazlî râhunda elif-veş togru oldugı içün
Başumun üstinde yirün var didi ikbâl ana
Kara Fazlî
"Fazlî, senin yolunda elif harfi gibi doğru olduğu için ikbâl ona başımın üstünde yerin var, dedi."
📌Kara Fazlî, kendini elif harfine benzetir ve mutluluk, talih anlamlarındaki ikbâl kelimesinin başının üstünde yer edineceğini söylemiştir ki elif (ا) harfi ikbâl (اقبال) kelimesinin ilk harfidir, üstündedir.
Yevm-i cezâda umaram ide şefâ'ati
Ol iki mîm ü hâ ile dâlı Muhammed'ün
Muhibbi
📌Muhibbî, kıyamette hesap gününde Hz. Muhammed'i oluşturan harflerin kendisine şefaat etmesini umarken Muhammed kelimesini ve onun harflerini vermiştir. Muhammed (محمد) kelimesi iki mîm (م ), hâ (ح) ve dâl (د) harfleriyle yazılır.
Elif bâdur revân itdügi ey serv-i çemen
Mekteb-i mihr ü vefâda bunca yıllar gözlerüm
Necâti
📌Necâtî'nin gözlerinin yıllarca sevgi ve vefa mektebinde döktüğü elif ve bâdır. Elif (ا) ve bâ (ب) harfleri yan yana geldiğinde su anlamına gelen âb (آب) kelimesini oluşturur ki bu da şairin gözyaşıdır.
O kul ki togrı ola hıdmetünden eyleme dûr
Yaman olur elif îmândan gidince hemîn
Yahya Bey
📌Elif harfi doğruluğu ve Allah'ın birliğini simgeler. Kulun doğruluğu emniyet ve huzur demek olan iman iken îmân (ایمان ) kelimesinden elif (ا) harfi gidince tehlike, sıkıntı anlamlarına gelen yaman (یمان) kelimesi ortaya çıkar.