Arama
Divan şairlerinin gözünden aşk
Klasik şiir, edebiyatımızın kaybolmaya yüz tutan gizli bahçesi gibidir. Toplumumuzun eski düşünüş, yaşayış ve sanat sevgisini günümüze taşır. Asırların biriktirdiği kültür ile harmanlanan bu şiirlerde, her insan kendinden bir parça bulur. Bunun bir nedeni, insanlığın en eski meselesi olan aşk üzerinde kurulmuş olmasıdır. Klasik edebiyatımız, kadim aşkların asaletini yansıtır. Gelin, divan şairlerinin gözünden aşkın ne olduğuna bakalım.
Âvâzeyi bu âleme Davûd gibi sal
Bâkî kalan bu kubbede bir hoş sadâ imiş
Baki
(Ey Baki! Şu gök kubbede insandan geriye kalan yalnızca iyiliklerden bahseden hoş bir sada, sestir. O halde sen de şu aleme sesini Davud Peygamber gibi sal ki, duyanlar mutlu olsun.)
📌 Aşk, divan şairlerinin işleyişi bakımından tasavvufi (ilahi) ve beşeri (mecazi) olarak iki ayrı şekilde incelenir.
➡ Mevlana, Yunus Emre, Eşrefoğlu Rumi, Niyazi-i Mısrî, Nesimi gibi birçok mutasavvıf ilahi aşkı eserlerinde ele alırken Şeyhî, Necâtî, Zâtî, Fuzulî, Nâbî ve Şeyh Galib gibi isimler ilahi ve beşeri, Bakî, Şeyhülislâm Yahyâ, Nef'î ve Nedîm gibi şairler ise daha çok beşeri aşkı konu edindi.
❗ Divan şiirlerini kesin çizgilerle ilahi ve beşeri olarak ayırmak mümkün değildir. Çünkü genellikle eserlerde yer verilen aşkın beşeri ve ilahi yönleri iç içedir.
🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
Avaze: Nam, şöhret, ün
Sada: Ses
📚BAKİ KİMDİR?
Hayattayken "şairlerin sultanı" anlamına gelen "Sultanü'ş Şuara" unvanını alan Baki, 16. yüzyılın önemli isimlerinden biridir. Çağdaşı şairlere göre daha sade ve anlaşılır bir dil kullanan divan şairi, Türk şiirinin önemli isimler yetiştirdiği bir yüzyılda yaşadığı halde hepsini gölgede bıraktı.
Kaşki sevdiğimi sevse kamu halk-ı cihân
Sözümüz cümle hemân kıssa-i canan olsa
Hayali
(Keşke şu dünyada herkes benim sevdiğimi (Hz. Peygamber'i) sevse de sözün tamamı o sevgili üzerine (o şöyle yapardı, o böyle demişti, o şunu önemsemişti şeklinde) olsa.)
📌 Divan şairleri hakiki aşk, aşk-ı ilahi tamlamaları ile Allah aşkından bahseder. Aşığın bütün merhaleleri, basamakları geçip varmak istediği gerçek aşk budur.
➡ Gerçek aşka ulaşmanın yolu, Peygamber Efendimizi severek, O'na (sav) bağlanmaktan geçer. Nitekim Allah Resulü'nün sıfatlarından biri de "habibullah"tır (Allah'ın sevgilisi).
🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
Kamu halk-ı cihân: Dünyada herkes
📚 HAYALİ KİMDİR?
Fuzuli, Baki, Taşlıcalı Yahya gibi önemli isimlerle çağdaş olan Hayali Bey, 16. yüzyılın büyük şairleri arasındadır. Kanuni döneminde yaşayan şair, padişah başta olmak üzere daha pek çok devlet erkanının takdirini, beğenisini kazandı.
Sûfi mecaz anladı yâre muhabbetim
Âlemde kimse bilmedi gitdi hakikatim
Emrî
(Sofu, sevgiliye olan aşkımı mecaz anladı. Şu dünyada kimseye hakikatimi anlatamadım gitti vesselam.)
📌Hakiki aşka varmak, vuslat olarak ifade edilirdi. Buna ulaşmanın iki yolu vardı: Akıl ve aşk.
➡ Zâhid aklı, âşık ise aşkı temsil ederdi. Bundan dolayı şiirlerde âşık ve zahid daima bir çatışma içerisinde yer verilirdi.
➡ Divan şairleri, aklın meselelerini bir tarafa bırakarak yine aklın temsilcisi olan zahidi daima eleştirirdi.
🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
Sufi: Sofu
📚 EMRÎ KİMDİR?
16. yüzyıl divan şairlerinden olan Emri, muamma (bilmece) sahasında devrinin üstadı olarak görülürdü. Asıl adı Emrullah'tır. Şiirlerinde daha önce görülmeyen kalıplaşmış ifadeler ve ince fikirler yer alırdı.
Aşk imiş her ne var âlemde
İlim bir kîl ü kâl imiş ancak
Fuzuli
(Dünyada her şey aşktan ibaretmiş. İlim sadece bir dedikodu etmekmiş.)
➡ Vuslata ulaşmanın en çetin yolu aşktan geçse de şairler tarafından makbul görülürdü.
➡ Divan şairlerine göre, içerisinde nice meşakkati barındıran aşk, dünya ilimleriyle öğrenilemez. Fuzuli'nin beyiti de tam da bunu anlatır.
🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
Kîl ü kâl: Dedikodu, söylenti
📚 FUZULİ KİMDİR?
16. yüzyıl divan şairi olan Fuzuli, Doğu'nun büyük aşk efsanelerinden "Leyla ile Mecnun"un hikâyesini en güzel şekilde kaleme alan yazardır. Edebiyat tarihçileri tarafından divan şiirinin edasını dönüştüren şair olarak görülür. "Aşk ve ıstırap şairi" Fuzuli'nin yazdığı beyitler, nesilden nesile aktarılarak günümüzde dahi ezberlenip okunmaya devam eder.
Fuzuli'nin hafızalarda yer edinen Su Kasidesi'nden beyitler ve anlamları
Âşık öldü deyu salâ verirler
Ölen hayvân durur âşıklar ölmez
Yunus Emre
➡ İnsan, aşk ile adeta dirilir. Aşksız kalan kimsenin ölüden farkı yoktur. Nitekim bu duygunun en güzel ifade edilişini Yunus Emre'nin dizelerinde görürüz.
📚 YUNUS EMRE KİMDİR?
Türkçe şiirin öncüsü Yunus Emre, Anadolu mutasavvıfı ve halk şairidir. Allah ve insan sevgisini, dostluğu, kardeşliği, merhamet ve yardımlaşmayı öğütleyen şiirleri, yüzyılları aşarak günümüze kadar ulaştı. Yunus Emre'nin kesin doğum tarihi bilinmemekle birlikte Risaletü'n Nushiyye adlı mesnevisinin sonundaki "Söze tarih yedi yüz yediydi, Yunus canı bu yolda fidiydi" mısrasında tarih düşürme sanatını kullandığından 13. yüzyılda yaşadığı kabul edilir.