Arama
Divan şiirinin bilinen ilk kadın şairi: Zeynep Hatun
Divan şiirinin bilinen ilk kadın şairi olan Zeynep Hatun, dönemindeki hakim edebiyat çevresinde kendisine yer edindi ve Türk edebiyatında ismini tarihe yazdırmayı başaran kadınların öncüsü oldu. Yazdığı şiirlerden döneminde oldukça meşhur olduğu anlaşılan Zeynep Hatun'un hayatı, duruşu, edebi anlayışı nasıldı? Edebiyatımızdaki önemi neydi ve tezkirecilerin eserlerinde nasıl yer aldı? İşte tüm bu soruların cevabı ve daha fazlası sizlerle…
Zeynep Hatun divan edebiyatının bilinen ilk kadın şairidir. Döneminde şiirleriyle tanınan şair, pek çok tezkirede isminden övgü ile söz ettirdi.
Zeynep Hatun Amasya'da divan şiirinin yayılmasına öncülük ederek kendisinden sonra aynı bölgede yaşayan Mihrî Hatun ve Ayşe Hatun gibi şairler yetiştirdi.
"Keşf et nikâbını yeri göğü münevver et
Bu âlem-i anâsırı firdevs-i enver et
Depret lebini cûşa getir havz-ı kevseri
Anber saçını çöz bu cihânı muattar et
Hattın berat yazdı sabaya dedi ki tez
Var milket-i Hatay ile Çini musahhar et
Zeyneb ko meyli zînet-i dünyaya zen gibi
Merdâne var sâde dil ol terk-i zîver et"
Zeynep Hatun hakkında bilgi verilen hemen bütün tezkirelerde onun, "Keşf et nikābını yeri göğü münevver et / Bu âlem-i anâsırı firdevs-i enver et" matla'lı ve "et" redifli gazeli yer aldı. Hatta öyle ki Latifi bu gazele bir de nazire yazdı.
Divan edebiyatında kadın, eski Türklere nazaran daha farklı bir boyuta taşındı. Yaşanan medeniyet ve kültür değişimi ile birlikte kadın, bazı etkiler altında bırakıldı. 13. ve 14.yüzyıllarda yazılan ilk İslami eserlerde kadın toplum içinde etkin ve hak ettiği değeri gören bir konumda iken 15. yüzyıldan sonra kadına karşı bu algı değişmeye başladı.
Kadının sosyal alanda daha geri planda konumlanmaya başlanması, edebiyatta da yansımasını buldu. Osmanlı döneminde kadın şairler yetişmesine rağmen ne yazık ki ismi zikredilen şairlerimiz oldukça az ve çalışma sahasına fazla taşınmayan isimlerdi.
Bu dönemde şiir yazmanın bir kadın için zorlukları da vardı Nitekim bu durumu Zeynep Hatun'un hayatından örnekleyebiliriz. Eren Sarı Osmanlı Kadın Şairleri kitabında Zeynep Hatun'un eşi tarafından şiir yazılmasına izin verilmediği ve şiir yazmayı bırakmak zorunda kaldığını belirtir.
Zeynep Hatun'un kadın kimliğinden sıyrılmaya çalışarak edebiyatta tutunma çabasını ise söz konusu ettiğimiz şiir ile örnekleyebiliriz.
"Zeyneb, dünya süslerine kadın gibi meyletmeyi bırak. Erkekçe git, saf gönüllü ol (ve) süsü terk et."
Bu beyitte görüldüğü üzere Zeynep Hatun dönemindeki hakim edebiyat düzeninden kendisine bir kimlik inşa etmeye çalışmıştır.