Arama
Divanü Lügati’t-Türk’te sosyal hayatı anlatan kelimeler
Türk dilinin bilinen en eski sözlüğü olma özelliğine sahip Divanü Lügati't-Türk, yazıldığı dönemin Türk toplulukları ile ilgili önemli ayrıntılara yer veren bir şaheser. Eser bilindiği gibi yalnızca sözcük değil, Türk topluluklarının yaşam biçimlerine, sosyal hayatlarına, örf ve adetlerine dair de ayrıntıları barındırıyor. Peki, Türk kültürü hakkında Divanü Lügati't-Türk'te yer alan kelimeler ve bunların içerdiği anlamlar nelerdir? İşte bu kelimeleri sizler için derledik.
Kaşgarlı, "yogladı" kelimesini "ol, ölügge yogladı" cümlesinde kullanır ve bunu "o, ölü için yemek verdi" biçiminde Arapçaya aktardıktan sonra "Türklerin adeti böyledir" şeklinde bir açıklama yapar.
Sözlükte geçen "oğlan taşlattı" ibaresi çocukların işe alınması için dönemde babalarının onları gurbete yolladığını anlatır.
Ninni anlamına gelen balu balu kelimesini Kaşgarlı şöyle açıklar: "Ninni, kadınlar beşikte çocuğu uyutmak için böyle söylerler." Eserden hareketle kadınların çocuklarını beşikte sallayarak uyuttukları ve bu esnada günümüzde de bir gelenek olarak sürdürülen "ninni"nin söylendiğini anlıyoruz.
Kaşgarlı bu kelimeyi eserde, "İki kişinin birbirlerine hallerini sormaları" anlamında açıklar. Eserde tam karşılığı, "Aytığ: Aytış' anlamına gelen bir kelimedir. Sağlık, esenlik ve buna benzer şeyler sormak için kullanılan bir kelimedir" şeklinde verilir. Bu kelimeden hareketle sosyal hayatta insanlar arasındaki ilişkiye dair bir çıkarımda bulunabiliriz. Eserde insani ilişkilerdeki nezakete dair kelimelere yer verilmiştir.
Giyim kuşam ile ilgili verilen bir diğer ayrıntıda "bohdudı" kelimesinde saklıdır. Bu kelime "boyadı" manasına gelmektedir. Kaşgarlı Mahmut bu kelimeyi kullandıktan sonra "Ol tonug bodudı" yani 'O giysiyi boyadı' örneğini vermiş ve giysilerin boyandığını gibi başka şeylerin de boyanabileceğini belirtmiştir.