Arama
Dünyayı etkileyen salgınların edebiyattaki yansımaları
İnsanlık tarihi boyunca ölümcül salgınların dünyayı sardığını görüyoruz. Ne yazık ki bugünlerde de dünyayı kırmızı alarma geçiren koronavirüs ile karşı karşıyayız. Bu dönemi verimli atlatmanın yollarından biri ise kitaplar... Descartes'ın dediği gibi, en iyi kitapların okunması, geçmiş yüzyılların en büyük insanlarıyla konuşmak gibidir. Bir klasik olan Kızıl Veba'dan, postmodern edebiyatın bir ürünü olan Körlük'e salgınların edebiyattaki yansıması olan 12 kitabı derledik.
Hikâyemiz, Flandre'da, hayali Quiquendone kentinde geçer. Kentin sakin, ölçülü, tutumlu ve ağırkanlı insanları yüzyıllardır hiçbir konuda aşırılığa kaçmadan, herhangi bir duygu belirtisi göstermeden, uyum içinde son derece durağan bir yaşam sürmektedir. Yöneticileri bile yaşamları boyunca inisiyatif kullanmadan, hiçbir önemli karar almadan bu dünyadan göçüp gitmektedir. Ancak Doktor Ox'un sözde kenti aydınlatma projesiyle gelişi Quiquendone'da bir şeyleri değiştirecektir. Doktorun gizli bir gündemi vardır ve bunun için kent halkını kobay olarak kullanmaktan çekinmeyecektir. Zira bilim vicdansız kişilerin elinde tehlikeli olabilir.
Jules Verne ince ironisinin her satırına sindiği bu eğlenceli kitapta, dünyadan kopuk yaşayan, ortaçağla bağlarını koparmamış küçük bir kentin Flaman sakinlerinin çoktan miadını doldurmuş yaşam biçimlerini hicveder. Hikâye Alman asıllı Fransız besteci Jacques Offenbach'ın Doktor Ox adlı operasına da konu olmuş, librettonun yazımına bizzat Verne de katkıda bulunmuştur.
20. yüzyılın en büyük Alman romancısı Thomas Mann'ın yazarlık yaşamında, Buddenbrooklar, Büyülü Dağ ve Doktor Faustus gibi büyük romanların yanı sıra Venedik'te Ölüm'ün de benzersiz bir yeri vardır. 1929'da Nobel Edebiyat Ödülü'ne değer görülen Mann, I. Dünya Savaşı'nın hemen öncesinde yayınlanan Venedik'te Ölüm adlı bu uzun öyküsünde, 'sanatçının trajik çıkmazını işler:
Yorucu bir çalışmanın ardından gerilimlerinden kurtulmak için Venedik'e giden ünlü yazar Aschenbach, genç Polonyalı Tadzio'nun olağanüstü güzelliği karşısında büyülenir. Salgın hastalık kenti sarınca da, tutkularına yenilerek ölüm isteğine teslim olur. Sevgi ve ölüm simgeleri, Mann'ın yazarlık yaşamında bir dönemi kapayan bu yapıtın derin duyarlılığının temel nesnelerini oluşturur. Güzellik, belki de sanat, yaşamı yok edici bir işlev yüklenir.
Biyolojik denemeler yapılan bir kuruluştan kaçan biri, kısa süre sonra domino etkisiyle insanların yüzde doksan dokuzunu yok edecek mutasyona uğramış ölümcül bir grip mikrobunu yaymaya başlar. Hayatta kalmayı başaran korku ve şaşkınlık içindeki bir avuç insan kendilerini kurtaracak bir lider arayışı içine girer. Ve iki aday ortaya çıkar... Colorado'da bir halkevi kurmakta ısrar eden 108 yaşındaki hayırsever rahibe Abagail ve kötülükten başka bir şey düşünmeyen, kargaşadan mutlu olan şiddet yanlısı "kötü adam" Randall Flagg...
Yalnızca düşlerde var olabileceğini sandığımız karanlık bir hikâye...
İnsanlık tarihi hastalıklar tarihidir de denebilir. Milyonlarca insanın hayatına mal olan pek çok hastalığa ilişkin bilgi veren sayısız yazılı kayıt mevcut. Bu kayıtlar ışığında hastalıkların yalnızca bir sağlık problemi olmadığı, önemli siyasi, sosyal ve ekonomik sonuçlar doğurduğu söylenebilir.
Alanında dünyanın en saygın kuruluşlarından biri olan Amerikan Mikrobiyoloji Derneği (ASM) insanlık tarihini derinden etkilemiş ve halen etkilemekte olan bir düzine hastalığı Dünyamızı Değiştiren On İki Hastalık kitabında bir araya getiriyor. Kitapta kolera, sıtma, frengi, grip ve AIDS gibi hastalıkların yayılımı ve sonuçları incelenirken ortaya çıkan siyasi ve toplumsal sonuçlar ilginç anekdotlarla anlatılıyor.
Salgın, Cumhuriyetin ilk yıllarında, Anadolu''nun bir ilçesinde geçiyor. İlçeye bağlı ama ondan uzak bir köyde tanımlanamayan bir salgın hastalık ortaya çıkar... Bunu önceleri çok umursamayan kaymakam ve yardımcısı, koltuk kaygısına düşünce duruma müdahale etmek isterler. Madalyonun Ters Tarafı, Salgın'ın tam tersine, bir insan öyküsünü anlatıyor; sessiz, sakin bir kimyager olan profesör Celil Hıfzı Bey, dırdırcı ve gösteriş düşkünü eşi Sadiye Hanım ve Celil Hıfzı Bey''in adeta bir kopyası olan oğulları Rıfkı''nın öyküsünü…
Reşat Nuri''nin daha önce kitap olarak basılmış, sadece dönemin gazetelerinde tefrika edilmiş bu iki uzun öyküsünün en önemli özelliği, uzun yıllar önce yazılmış olmalarına rağmen günümüze de kolaylıkla uyarlanabilmeleri.