Arama
Edebiyat nedir? Edebiyat çeşitleri ve özellikleri hakkında bilgiler...
Edebiyat veya yazın; olay, düşünce, duygu ve hayalleri dil aracılığı ile estetik bir şekilde ifade etme sanatıdır. Daha kısa tanımla edebiyatın, bir sanat formu olarak oluşturulan yazılar olduğu bilinir. Kelime ve kavram olarak Türkçede Tanzimat'tan sonra kullanılmaya başlanan edebiyat, diğer sanatlara oranla gücünü ve zenginliğini, kullandığı malzemenin söz olmasına borçludur. Sizler için edebiyat çeşitleri ve özellikleri hakkında bilgileri derledik.
Eski toplumumuzun düşünüş, yaşayış ve sanat sevgisini günümüze taşıyarak klasikleşen edebiyatımız, kültür hafızamızda önemli bir yer edindi. Öyle ki asırlar öncesinde yazılmasına rağmen günümüzde de her kesimden insanın ilgisini çeken ve "kendine mahsus" olan divan edebiyatını Abdülhak Şinasi Hisar, "edebiyatımızın bir has bahçesi" şeklinde tanımlar.
Klasik edebiyat da denilen divan edebiyatı, İslam medeniyetinin tesiri altında inkişaf edip insanların belleğinde yer edindi. Divan şairleri, tefsir, hadis, fıkıh gibi ilimleri ilham alarak eserlerinde kullandı.
Divan edebiyatının kaynakları arasında dinî ve felsefî bilgiler, Kur'an ve hadis, kıssalar ve mucizeler, tarih, ilim, günlük hayatta olan olaylar yer alır.
Saçlarından isteyen derdim bu gönlüm hatemin
Güldüğünde korkarım ağzında pinhan olmasın
Ahmed Paşa
Türklerin 11. yy'dan başlayarak yurt edindikleri Anadolu'da sözlü geleneğin bir devamı olarak günümüze kadar sürdürülen sözlü edebiyata, halk edebiyatı adı verilir. Kaynağını geleneklerden, halkın kültüründen alan halk edebiyatı, İslamiyet öncesi sözlü edebiyatın uzantısıdır. Halkın duygu ve düşüncelerini, yaşama ve dünyaya bakışını yansıtır. Dil, biçim, konular, duyarlıklar bakımından halk kültürüne sıkı sıkıya bağlıdır. Halk edebiyatı, ortaya konan ürünlerin gösterdiği biçim ve içerik özelliklerine göre üç bölüme ayrılır:
1) Anonim (Ortak) Halk edebiyatı
2) Âşık Edebiyatı
3) Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı
1) Anonim (Ortak) Halk edebiyatı
Söyleyeni belli olmayan, halkın ortak malı sayılan ürünlerin oluşturduğu, sözlü geleneğe dayalı edebiyattır. Sözlü olduğu için, ürünler; halk arasında dilden dile geçtikçe zaman, kişi, yer unsurlarına bağlı olarak değişikliğe uğramıştır.
2) Âşık Edebiyatı
Halk diliyle ve hece vezniyle meydana getirilen, saz eşliğinde söylenen şiirlerden oluşan geleneksel edebiyatımızın adıdır. Bu geleneği sürdüren şairlerimize Âşık denildiği için bu edebiyata da Âşık Edebiyatı denilmiştir.
3) Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı
Tasavvuf edebiyatı şairleri, yalın bir dille, hece ölçüsüyle ya da aruzun heceye yakın yalın kalıplarıyla eserler vermişlerdir. Şairleri hecenin yanında aruzu, dörtlüğün yanında beyiti de kullanılmıştır. Bu edebiyatın düzyazı biçimini ise evliya menkıbeleri, efsaneler, masallar, fıkralar ve tarikat büyüklerinin yaşamlarını konu alan yapıtlar oluşturur. Arapça - Farsça sözcükler, Halk edebiyatının en çok bu bölümünde kullanmıştır. Bunların bir bölümü tasavvuf terimleridir.
Fantasik edebiyat, gerçeğe dayalı olmayan yazılı anlatım tarzıdır. Genelde hikâye, roman, oyun ve drama gibi yazım biçimlerini içerir. Klasik fantezi edebiyatının en tanınmış örnekleri arasında Alis Harikalar Diyarında yer alır. Modern fantezi edebiyatının tanınmış örnekleri arasında J.K. Rowling'in Harry Potter, J.R.R. Tolkien'in Hobbit, Yüzüklerin Efendisi gibi eserleri sayılabilir. Bilimkurgu da fantezi edebiyatı tarzının en yakın yan türüdür. Bu tür, genelde gelecek bir zaman diliminde geçen olayları veya bugün olmayan bilim ve teknoloji unsurlarını temel alır.
1800'lü yılların sonundan milenyum yılına 2000'lere geldiğimizde fantastik roman en büyük sıçrayışını yaptı. J.R.R. Tolkien'in The Lord of the Rings (Yüzüklerin Efendisi) ve J.K. Rowling'in Harry Potter serisinin ilk eserlerinin beyaz perdeye aktarılmasıyla fantastik roman önem kazandı. Hem yazar hem de okur açısından tercih edilen türler arasında fantastik roman, geç de olsa hak ettiği yeri almıştır.
Türk edebiyatının önde gelen araştırmacıları fantastik romanı, "Bilinen, kabul edilen sosyal, siyasi, tarihî, bilimsel kuralların, genel geçer gerçekliğin dışına olağanüstü, doğaüstü unsurlarla alegorik anlamdan, düş, hayal, sanrı, delilik gibi psikolojik/psikiyatrik vakalardan tamamen arınmış bir hayal gücü ile çıkmayı mitos, efsane, destan, menkıbe, halk hikâyesi, masal vb. beslenerek ancak bu türlerin formatında değil, romana has unsurlarla sunan anlatı türü." şeklinde tanımlarlar.
MUTLAKA OKUMANIZ GEREKEN 10 FANTASTİK ROMANI ÖĞRENMEK İÇİN TIKLAYIN