Arama
Edebiyat tarihi kitapları
Edebiyat tarihi,bir ulusun çağlar boyunca meydana getirdiği ebebî eserleri inceleyerek, düşünceler ve duyguda izlediği yolu, geçirdiği evreleri bize tanıtır. Bu bakımdan uygarlık tarihinin önemli bir koludur. Uygarlık tarihinin bir kolu olan edebiyat tarihi kitapları hangileridir? Hangi ünlü yazarlar edebiyat tarihi kitapları hazırlamıştır? İşte sizler için derlediğimiz edebiyat tarihi kitapları...
Banarlı, eserinde sözlü edebiyat ve destanlar devrinden başlayarak asır asır XIII-XIX. yüzyıllar arası Anadolu, Çağatay ve Âzerî sahaları da dahil olmak üzere bütün Türk edebiyatı, Batılılaşma tesiri altında ortaya çıkan Tanzimat, Servet-i Fünûn ve Fecr-i Âtî edebiyatları ile millî edebiyat ve 1950'li yıllara kadar Cumhuriyet devrini şahıslar kadrosu itibariyle bir bütün halinde ele alıp incelemektedir. Yeni bilgiler ilâvesiyle genişletilerek 1971'de Millî Eğitim Bakanlığı'nca tekrar yayımlanmaya başlanan eserin baştan ancak yedi fasikülü müellifin hayatında basılmış, onun vefatı üzerine sondan bazı kısımları yarım kalan bu kitap ve yayım, kendisinin ilk baskıya yaptığı ilâve ve notlardan faydalanılarak Nermin Suner Pekin tarafından tamamlanmıştır. Eserin bir özelliği de kuru bir ilim dili yerine sohbet üslûbuyla kaleme alınmış olmasıdır. Eserin bu ikinci baskısı üzerine Hikmet İlaydın eser hakkında bir seri tenkit yazısı neşretmiştir.
Kocatürk, Orta Asya'dan günümüze kadar edebiyatımızı ele aldığı bu kitabında Türk edebiyatını 14. yüzyıla kadar Orta Asya ve Anadolu şeklinde coğrafyaya göre irdelemiştir. Bu tarihten sonra ise yüzyıllara göre sınıflandırdığı bölümlerde tür ve eser merkezli olarak ilerler. Tanzimat'tan günümüze kadar gelen eserleri ve yazar/şairleri ise Tanzimat, Edebiyat-ı Cedide, Fecr-i Ati, Milli Edebiyat (Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı) başlıkları altında tiyatro, şiir, roman ve hikâye türlerine göre ayırır.
"Usul bakımından edebiyat tarihinin tasvirsiz, tahlilsiz, tenkitsiz olamayacağı kanaatindeyim" diyen Kocatürk, bu çalışmasında edebiyatımızın sözlü ve yazılı eserleri ile yazar ve şairleri hakkında bilgiler vermenin çok ötesine geçer. Yazarların biyografik bilgilerine dipnotlarda yer verirken çalışmasının asıl metnini ise yapıtları titizlikle ve ayrıntıyla irdelediği değerlendirmelerine ayırır. Ele aldığı yapıtın konusunun kısa bir özetiyle birlikte metinden örnekler sunar. Sözünü ettiği yapıtı döneminin diğer yapıtlarıyla karşılaştırır; hem eserin kendisinin hem de yazarının dönem içindeki yeri hakkında yorumlar yapar. Bu yönüyle edebiyat tarihimiz hakkında yazılmış diğer kitaplardan ayrılır. Onun bu son derece kapsayıcı kitabı; sadece kronolojik bir edebiyat tarihi metni değil, bir edebiyat tarihi incelemesidir.
İlk basımı Vasfi Mahir Kocatürk'ün vefatından 3 yıl sonra, 1964'te yapılan Büyük Türk Edebiyatı Tarihi'nin 2. ve 3. baskıları da yazarın oğlu Prof. Dr. Utkan Kocatürk tarafından yapılmıştır. İstanbul Kültür Üniversitesi tarafından tıpkıbasım olarak yenilenen bu basımında kitabın 1970'teki 2. basımı temel alınmıştır.
Merhum Prof. Dr. Faruk Kadri Timurtaş, "Osmanlı Türkçesine Giriş", "Osmanlı Türkçesi Grameri", "Osmanlı Türkçesi Metinleri", "Eski Türkiye Türkçesi", "Şeyhi'nin Hüsrev-ü Şirin'i"," Yunus Emre Divanı", "Mevlid", "Türkçemiz ve Uydurmacılık" ve "Yeni Kelimeler Sözlüğü" gibi çok kıymetli eserin sahibidir.
Bunların çoğu da ders kitabı olarak hâlâ okutulmakta, kaynak olarak kullanılmaktadır. Amma onun en mühim eserlerinden birisi hiç şüphesiz sözünü ettiğimiz "Tarih İçinde Türk Edebiyatı" kitabıdır.
Prof. Dr. İnci Enginün, uzun yıllar yaptığı inceleme ve araştırmaları daha önce Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, Mukayeseli Edebiyat, Araştırmalar ve Belgeler adlı üç kitapta toplamıştı. Çalışmalarının sonuçlarını şimdi de iki ciltlik bir edebiyat tarihinde ortaya koymaktadır. Bu geniş çalışmanın ilk ürünü olan Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı'nı, Yeni Türk Edebiyatı - Tanzimat'tan Cumhuriyet'e (1839-1923) takip etti.
Türlere göre düzenlenmiş olan bu kitapta, bazı tasnif denemeleri de yapılmış olmakla birlikte yine de şahıslar öne çıkmaktadır. Bu kitap, çok zengin bir edebiyat birikimine sahip Türkçenin, Cumhuriyet dönemindeki serüvenine bir kuşbakışından ibarettir. Ne bütün şahısları zikretmek ne de bütün eserler hakkında kesin hükümler vermek amacındadır. Zaman şüphesiz ki bugünkü nice değerlendirmeyi gelecekte geçersiz sayacaktır, tıpkı geçmişte olduğu gibi.
Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı hemen hemen seksen yıllık bir dönemi içine alan zengin bir edebiyattır. Bu zenginliği, teneffüs ettiğimiz hava ve nice güzellikler gibi çok zaman fark etmeyiz. Edebiyat hem sanatın hem sosyal hayatın gel-gitleriyle dolu her türlü macerasını günümüze kadar sürdürmüştür, gelecekte de sürdürecektir.
"Edebiyat tarihimizin birçok noktaları henüz karanlıktadır. Bugüne dek adları bilinmeyen ya da adları bilindiği hâlde kendileri bulunmayan bir çok değerli eserler, kitaplıklarımızda el sürülmemiş hâlde durmaktadır. Bunlar ancak sistemli ve sürekli çalışmalarla ortaya çıkarılabilir." diyerek edebiyat tarihi konusunda ciddi eksikliklerin bulunduğuna dikkat çeken Agâh Sırrı Levend, bu eksiklikleri gidermek adına çalışmalar yapmış, eserler meydana getirmiştir.
Levend'in önemli eserlerinden biri de hiç şüphesiz Türk Edebiyatı Tarihi'dir. Eserin "Önsöz"ünde belirtildiği gibi kırk yılı aşkın bir süre Türk edebiyatı tarihi üzerine çalışan yazarın kitap ve makale düzeyindeki çalışmaları ona "ileride daha geniş çapta bir edebiyat tarihi hazırlama isteği" vermiştir. Dört cildi antoloji olmak üzere toplam on cilt olarak tasarladığı; ancak ömrü vefa etmediği için tamamlayamadığı Türk Edebiyatı Tarihi projesinin "Giriş" alt başlığını verdiği birinci cildinde, Türk edebiyat tarihinin kaynaklarına yer vermiş ve bunların muhtevasını anlatarak edebiyat tarihi açısından önemini ifade etmiştir.
İlk baskısının ardından kırk yıl geçmiş olmasına rağmen Türk Edebiyatı Tarihi değerini koruyan ve hâlâ aşılamamış bir eserdir.