Arama
Edebiyat tarihinde çığır açan Fuat Köprülü’nün ilim dünyasına katkıları
Sadrazam Köprülü Paşa soyundan gelen Mehmet Fuat Köprülü, Osmanlı Türk ilmini ve edebiyatını ülkemizde ve Avrupa'da hakkıyla temsil eden bir ilim insanıydı. "Dünyaya yeniden gelsem, aynı yolda yürümekte tereddüt etmezdim" diyen Köprülü, verimli geçen bu ilmi yolculuğunda edebiyat tarihçiliğinde bir çığır açtı.
📌Servet-i Fünun etkisi
🔶Hukuk Fakültesi'nde edebiyat meraklısı arkadaşları ile kurduğu dostluklar, şiire ve edebiyat araştırmalarına ilgisini arttırdı.
🔶Köprülü'nün ilk gençlik şiirlerinde Servet-i Fünun etkisi gözlemleniyordu. Köprülü'nün şiir ve çeşitli konular üzerine kaleme aldığı makaleler, "Mehasin" ve "Servet-i Fünun" dergileriyle "Tanin" gazetesinde yayımlandı.
"Ma'bedlerİn harîm-i samûtunda yükselen
Bir şahika-ı nedâmete benzer, pür-ihtizâz
Muzlim terânelerle bu şeb inledim biraz
Evc-i tahayyülümde solan bir sitareden"
Fecr-i Ati topluluğu etkisi
🔶1909'dan 1913 yılına kadar şiirlerinde Fecr-i Ati etkisi görülmeye başladı.
"Zulmetli rayihat ile meşbu'-ı mevt iken
'Gel, her tebessümünden uçan ra'şe-i hazân
📌Milli Edebiyat etkisi
🔶1913-1919 arasında 'Hak, Donanma, Türk Yurdu, Yeni Mecmua, Büyük Mecmua' gibi dergilerde Mili edebiyat etkisiyle şiirler yazmaya başladı.
🔶Ziya Gökalp çevresine girdikten sonra da "Milli Edebiyat" akımını tamamen benimsedi. Köprülü'nün şairliği Fecr-i Ati ve Milli edebiyat anlayışlarını yansıttığında asıl hüviyetine kavuştu.
"Gökte yanan yıldızların sarı ateşi
Durgun sular üzerinde söndü, uzandı…
Yeşil sırtlar arkasında doğan güneşi
Türk şehidi yüce turan şecridir sandı.
Yüz çevirip göğsündeki yıldızlı aya,
İstikbali görmek için daldı rüyaya"
🔶Mehmet Fuad Köprülü, okulu bırakmasının ardından kendi kendisini yetiştirmeye karar verdi. Mercan, Kabataş, Galatasaray ve İstanbul liselerinde, 1910-1913 arasında Türkçe ve edebiyat hocalığı yapan Köprülü, 1913'te Halit Ziya Uşaklıgil'den boşalan İstanbul Darülfünunu'nda "Türk Edebiyatı Tarihi" müderrisliğine getirildi.
"En çok hoşlandığım şey, talebelerimden birinin iyi bir eser yazmasıdır ki, bu bana sonsuz bir saadet verir. Hamdolsun, ara sıra da olsa, bu saadete ermek nasip oluyor. Dünyaya yeniden gelsem, yaşamaya yeni baştan başlasam, aynı yolda yürümekte bir Iahza tereddüt etmezdim."
🔶Köprülü hoca olduktan sonra kendisini tamamen ilmi çalışmalara adadı. İlmî faaliyetleri Köprülü'nün şiirden ve şairlikten giderek uzaklaşmasına yol açtı.
🔶Modern edebiyat tarihçiliğinin kurucusu olan Köprülü, edebiyat, sosyoloji, kültür, medeniyet, din, tasavvuf dil, hukuk, iktisat, musiki, siyaset gibi alanlarda eserler verdi. Köprülü arkasında 1500'ün üzerinde kitap ve makale bıraktı.
🔶Fikir ve sosyal hayatın kalkınması için sosyolojiye çok önem atfeden Köprülü, 1910'da "İlm-i Cem'iyyet" adı altında bu alanı başlı başına konu edinen beş uzun makalesi yayımlandı. Sosyolojik alanında kazandığı tecrübeler Köprülü'nün diğer eserlerinin yolunu açan bir öncü niteliğindeydi.
"Eğer bugün, yarın için sağlam ve hakikaten millî yani şahsi bir edebiyat vücuda getirmek istiyorsak garbın bütün şekillerini, beynelmilel birtakım sanat telakkilerini almakla beraber onlara millî ruhumuzu, millî şahsiyetimizi vermekte bir an bile tereddüt etmemeliyiz."
🔶1912-1913 yılları Köprülü'nün fikri hayatında bir dönüm noktası oldu. Köprülü, henüz 23 yaşında Darülfünun'da bir kürsü sahibiydi. Bu durum kimi çevrelerce eleştirilse de Türk edebiyatı tarihinde bir çığır açtığı gerçekti.
KÖPRÜLÜ'NÜN TÜRKOLOJİ ALANINDA ÜN KAZANDIRAN ESERİ
🔶1913'te Bilgi Mecmuası'nda yayımlanan "Türk Edebiyatı Tarihinde Usul" adlı makalesinin yayımlanması Köprülü'yü Türkoloji sahasında büyük bir üne kavuşturacak bir başlangıç oldu.
🔶Dönemindeki Türkçü fikirlerin tesirinde kalan Köprülü, devamlı surette kendisini geliştirmeye ve akademik alanda büyük mesafeler kat etmeye başladı. Mütefekkir, "Türk Edebiyatı Tarihinde Usul" adlı makalesiyle Türk edebiyatı tarihinin ilmi bir görüşle nasıl yazılabileceğinin esaslarını ortaya koydu.
"Edebiyat tarihçisi alelade bir okuyucu gibi zevkine bağlı kalmaz; her hadiseyi tarafsız ve şahsiyetten sıyrılmış bir gözle görmeye ve içtimaî hayatın ona verdiği kıymeti, hakikate en yakın tarzda tahmine ve göstermeye çalışır."
📌KÖPRÜLÜ'NÜN HAZIRLADIĞI DERS KİTAPLARI
🔶Köprülü öğretmenlik yaptığı dönemlerde edebiyat öğretiminin yeni bir sistemle ve zihniyetle düzenlenmesi gerektiğini düşünüyordu. Liseler için yeni bir edebiyat müfredat programı hazırlamakla görevlendirilen komisyonda yer alan Köprülü, edebiyat tarihinin ders olarak okutulmasında öncü oldu.
🔶Bununla beraber Ma'lûmât-ı Edebiyye adlı bir ders kitabı ve Yeni Osmanlı Târîh-i Edebiyyâtı isimli ilk lise edebiyat tarihi kitabı meydana getirdi. Köprülü bu çalışmayla yalnız Türk edebiyatı tarihinin değil, hukuktan sanat tarihine kadar birçok ilmin konularına da değindi.
"Türkçenin en fasihi ancak bir dil bilen, Acemler'Ie karışmayan, şehirlere inmeyenlerin lisanıdır."
📌RİVAYETLERDEN TARİHİ GERÇEKLİKLERE: TÜRK EDEBİYATINDA İLK MUTASAVVIFLAR
🔶Köprülü'ye ilim dünyasında büyük bir ün kazandıran Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar'ı isimli eser 1919'da yayımlandı. Köprülü eserinin birinci kısmında Ahmet Yesevi'yi ikinci kısmında ise Yunus Emre'yi en eski tarihler ışığında inceledi.
🔶Köprülü'ye kadar rivayete dayalı bilgilerden tanımlanan iki mutasavvıfın hayatı, ünlü mütefekkir sayesinde tarihi gerçekliklere dayandırıldı. 1919'da basılan "Türk Edebiyatı'nda İlk Mutasavvıflar" kitabıyla Fransız, Alman, Macar ve Rus ilim adamları arasında tanınır hale geldi.
(x)Yunus Emre'nin en çok sevilen 15 şiiri
📌KÖPRÜLÜ'YÜ ALANINDA OTORİTE HALİNE GETİREN ESERİ
🔶Köprülü'nün bir otorite haline gelmesini sağlayan ikinci eseri 1921'de yayımladığı Türk Edebiyatı Tarihi oldu. Türk Edebiyatı Tarihi ile edebi geçmişimiz ilk defa ilmi ve sistematik bir metoda kavuştu.
🔶İslam öncesinden, Osmanlı edebiyatına Çağatay sahasından Azeri koluna kadar Türklerin edebiyat tarihini anlatan Köprülü'nün eseri hakkında yurt içinde ve dışında pek çok değerlendirme yazısı yazıldı.
"İslam tarihini ve İslam kültürünü öğrenmek, millî tarih terbiyesi alma lüzumunu duyan Türk münevverleri için büyük bir ihtiyaçtır".
🔶Alan uzmanı olarak yurt içinde ve yurt dışında birçok bilimsel kuruluşun üyeleri arasına alındı ve bu kuruluşların toplantılarına katılan Köprülü, 1923'ten itibaren Paris, Bakü, Oxford, Harkov ve Londra'da düzenlenen çeşitli kongrelerde Türkiye temsilcisi olarak bulundu.
🔶Köprülü ilmi çalışmalarına devam ederken gösterdiği başarılar sebebiyle önemli mevkilere getirildi. 1924'te Edebiyat Fakültesi dekanı oldu, aynı zamanda Maarif Vekâleti müsteşarlığına getirildi. 12 Kasım 1924'te Türkiyat Araştırmaları Enstitüsünü kurdu. 1925'te Türkiyat Mecmuası'nı yayımlamaya başladı. Başarılı tarihçi, 1928'de o zamanki adıyla "Türk Tarih Encümeni" olan Türk Tarih Kurumu'nun başkanlığına seçildi.
🔶Ayrıca 1923 ile 1929 arasında İlâhiyat Fakültesi'nde Türk din tarihi, Mülkiye Mektebi'nde müesseseler tarihi, siyasî tarih ve Türk tarihi Sanâyi-i Nefîse Mektebi'nde medeniyet tarihi derslerini okuttu. Vekaleten Fakültesi dekanlığı verildi. Ayrıca 1927'de Türk Tarih Encümeni başkanlığına da getirildi. 1933'te ise "ordinaryüs profesör" unvanını aldı.