Arama
Edebiyatımızın ilk İslami dönem eserleri
Türklerin İslam'ı kabulü ile birlikte, dilde ve kültürel hayatta önemli değişiklikler oldu. Eski kültürel yaşam biçimleri, İslam ile birleşti. Böylece İslami dönem Türk edebiyatının ilk örnekleri olarak kabul edilen; Divanu Lugati't-Türk, Kutadgu Bilig ve Atabetü'l-Hakayık gibi önemli eserler ortaya çıktı. İşte edebiyatımızın ilk İslami eserlerinden kısa bilgiler...
Dîvânü Lugāti't-Türk'te madde başı olarak alınan kelimelerin sayısı yaklaşık 8000 civarındadır. Eserde madde başı olan kelimelerin açıklamaları yapılırken manalarının daha iyi anlaşılmasını sağlamak maksadıyla deyimlerden, atasözlerinden ve şiirlerden örnekler verilmiş ve bunların Arapça tercümeleri de yapılmıştır. Ayrıca bazı âyet ve hadislerden deliller getirilmiştir. Sözlüğün çeşitli yerlerinde dağınık halde bulunan atasözlerinin toplam sayısı yaklaşık 290 kadardır. Bunlar bazı araştırmalara konu edilerek makale ya da kitap halinde topluca neşredilmiştir.
Divân-ı Lügati't Türk'ün bilinen tek nüshası İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emiri Efendi yazmaları arasında bulunur. Bu tek nüsha da bir şans eseri olarak kaybolmaktan kurtarılabilmiştir. Dîvânu Lugâti't-Türk'ün Millet Kütüphanesindeki tek nüshası, Sava'dan gelerek Şam'a yerleşen Muhammed bin ebî Bekr ibn ebi'l-Feth tarafından Kâşgarlı'dan yaklaşık iki yüz yıl sonra, 1 Ağustos 1266'da el yazısıyla yazılmıştır.
Türk edebiyatının ilk siyasetnamesi olan Kutadgu Bilig, Türkçenin en temel ve Türk dili araştırmalarının en önemli kaynak eserlerindendir. Yusuf Has Hacib tarafından yazılmıştır. Türk devlet anlayışı ve yönetimi, devlet ve halk ilişkisi ile ilgili önemli bilgiler içermektedir. Kültürümüzün mihenk taşlarını oluşturan eserlerden biri olan Kutadgu Bilig, hükümdar ve idarecilere verdiği öğütler itibarıyla bir nasihatname, ülkenin yönetimi ile ilgili tespitleri açısından da bir siyasetname kitabıdır.
Kutadgu Bilig'in kelime anlamı, mutlu olma bilgisidir. Şimdiye kadar eserin adı, Türkçeye ve Batı dillerine çoğunlukla "Mutluluk veren bilgi" şeklinde çevrildi. "İktidara ulaştıran bilgi" ya da "Devlet yönetme bilgisi" şeklinde çevirileri de mevcuttur. Kutadgu Bilig'de üç bin civarında kelime bulunur.
Yusuf Has Hacib, 11. yüzyılın en önemli Türk şair ve düşünürleri arasında yer alır. Hakkındaki bilgiler büyük ölçüde eseri Kutadgu Bilig'deki ifadelere dayanır. Karahanlılar döneminde yaşamıştır. Balasagun'da yazmaya başladığı eserini Kaşgar'da tamamlamış, Karahanlı hükümdarı Ulu Buğra Han'a sunmuş ve Has Hacip unvanıyla ödüllendirilmiştir. İyi bir eğitim gördüğü, Arapça, Farsça ve İslam öncesi Türk kültürünü iyi bildiği anlaşılan Yusuf Has Hacib, eserinde devlet adamlarının niteliği, birey, toplum, devlet ilişkilerinin nasıl düzenlenmesi gerektiği üzerinde durmuş, yaşadığı toplumun geleneksel değerlerine uygun olarak iyiliği, erdemi ve akılcılığı önermiştir.