Arama
Edebiyatta postmodern teknikler
Modernizmin başarısızlığının ardından "büyük anlatıların enkazı" üzerine yeni bir yaşam ve sanat anlayışı inşa edildi. 1960'larda modernizme eleştiri olarak doğan postmodernizm, sanatsal açıdan en çok edebiyatta, sinemada, mimari ve resimde kendini gösterdi. Türk edebiyatında ise ilk örneğini Oğuz Atay'ın romanlarında gördüğümüz postmodern teknikler diğer yazarlar tarafından da kullanıldı. Okuduğunuz eserlerde hangi teknikler kullanılıyor bilin istedik ve edebiyatta postmodern teknikleri sizin için araştırdık.
Pastiş:
*Fransızca "pastiche" kelimesinden gelir.
Başka sanatçıların eserlerini taklit yoluyla meydana getirilen sanat eserine denir.
Bir ekolün özelliklerine göre meydana getirilmiş eser de pastiştir.
◾Oğuz Atay, ilk romanı Tutunamayanlar da mizahı ve hicvi sağlamak amacıyla pastiş tekniğini kullanmıştır:
"Topal doktor kalksana, lambaları yaksana,
Selim elden gidiyor, çaresine baksana"
(Oğuz Atay,Tutunamayanlar,s.118).
Parodi:
*Fransızca "parodie" kelimesinden gelir.
Ciddi sayılan bir eserin bir bölümü veya bütününü alaya alarak, biçimini bozmadan ona bambaşka bir özellik vererek biçimle öz arasındaki bu ayrılıktan gülünç etki oluşturan bir oyun türü. Edebiyatta bir metnin biçim olarak alınıp, içinin farklı ve ironik bir biçimde doldurulmasıdır.
◾ Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar romanında Nabokov'dan esinlenerek kurguladığı "Birinci Şarkı" bölümünde diğer birçok şeyle beraber Cumhuriyet dönemi Türk şiirindeki yeni arayışların parodisi de yapılmıştır. "Birinci Şarkı" bölümü 1930'lu yıllarda sıklıkla kullanılan 14'lü hece ölçüsüyle ve düz kafiyeyle yazılmıştır:
"Dokuz yüz otuz altı. Tarih düşüldü. Niçin?
Doğumu önemlidir - yani kendisi için."
(Oğuz Atay,Tutunamayanlar,s.116)
Kolaj:
*Fransızca "collage" kelimesinden gelir.
Teknik olarak Türkçe karşılığı "kesyap" olan kelime post modern romanda bir metnin veya eserin tamamına farklı metinlerden, ortamlardan alınan parçaların yerleştirilmesi anlamında kullanılır.
"... metinlerarası bir yöntem olan kolaj, metin dışı unsurları esere sokmak için kullanılan bir yoldur. Bu şekilde dışarıdan alıntılanan bu unsurlar, yeni bir bağlamda yinelenerek, yeniden yazılarak metinlerarasılığın sınırları zorlanmış olur."
(Koçakoğlu, 2012: 106).
Montaj:
Yazarın gerçekliği çok boyutlu ifade etmek için çeşitli alanlardan hazır kalıp ifadeleri alıntı yapıp, eserine monte etmesidir.
Gazete kupürleri, radyo haberleri, reklamlar, farklı edebi metinler vs. roman kompozisyonuna dâhil edilir ve değerlendirilir.
Montaj tekniği postmodern romana parçalanmışlık hissi vermek için kullanılır. Her şeyin darmadağın olduğu bir dünyada düzenden bahsetmek mümkün değildir.
İroni:
*Fransızca "ironie" kelimesinden gelir.
1. Gülmece.
2. Söylenen sözün tersini kastederek kişiyle veya olayla alay etme.
3. Bir eserin konusunu değiştirerek daha çok ciddi bir eserden gülünç eğlendirici bir eser türetmek, gülünç bir dönüştürme yapmak.
◾ İroni tekniğinin güzel bir örneği de postmodern romana dair ilk izleri taşıyan Saatleri Ayarlama Enstitüsü romanında geçer:
"Nuri Efendi sık sık, "Ayar, saniyenin peşinde koşmaktır!" derdi... Şimdi anladın mı Nuri Efendinin büyüklüğünü, dehasını?".
"-Olur şey değil... Diyordu. Böyle bir adam, aramızda bulunsun... Monşer, bu tam filozof, hem de muhtaç olduğumuz filozof… Zaman, yani çalışma felsefesi... Siz de filozofsunuz Hayri Bey, hem de hakiki bir filozofsunuz! Diyordu. "
(Ahmet Hamdi Tanpınar,Saatleri Ayarlama Enstitüsü,s.35-36)