Arama
Eğlenceden geleneğe dönüşen unutulmuş alışkanlık
Kış geceleri radyonun üzerindeki el emeği dantel kıvrılır, cızırtılar içerisinde kanal bulunurdu. Evin annesi elinde meyve sepetiyle gelir radyonun etrafında toplananlara meyveleri ikram ederdi. Gelen anons ile herkes, görüntüsü olmadan sadece sesini duyup hayal dünyasında oynattığı tiyatrolara dalıp giderdi. Günümüzde yitirmeye yüz tutan bir gelenek olan radyo tiyatrosunu bilenler o zamanları hasretle anmaya başladılar. Peki ya bilmeyenler? İşte sizler için radyo tiyatrosunun tarihini derledik.
Yayınlanan oyunlarda işlenen ana temalar; aşk, cinayet, evlilik, ekonomik sorunlar, kuşku, intikam, yabancılaşma, göç ve evden kaçmadır. Radyo oyunlarında yoğunlukla işlenen temalar 'yaşam'dan alınmakta ve kurulu düzenin korunmasına yönelik sonuçlar dinleyiciye mesaj olarak aktarılmaktaydı.
Bu yıllarda yayınlanan radyo oyunlarında, Türkiye'deki dinleyicilerin geleneksel yapısına uygun olarak ailenin korunması mesajı dikkat çekmekteydi. Radyo tiyatrolarında işlenen konulardaki sorunlar, genellikle orta ekonomik ve eğitim düzeyindeki dinleyicinin rahatsız olmayacağı, toplumdaki egemen değerlerle çatışmayan bir biçimde çözülürdü.
1959 yılına kadar radyo tiyatrosu programlarının sorumluluğu Söz-Temsil Yayınları'ndaydı. Bu bölümde çalışanlar radyonun kadrolu (sürekli, maaşlı) çalışan elemanlarından oluşuyordu. Bu bölüm daha çok söz yayınlarının denetimini üstlenmişti. 1959 yılında yapılan değişiklikten sonra, radyofonik oyunlar Ankara'da Devlet Tiyatro ve Operası'na, İstanbul'da ise, Şehir Tiyatrosu sanatçılarına hazırlattırılmıştı ve onlar tarafından mikrofona koyulmuştu (rejisi yapılmıştı).
Radyo oyunları bu yıllarda da kültür-sanat yayınları içinde ağırlıklı bir yer tutuyordu. Bu tür yayınların yarısından fazlasını oluşturuyordu.
Bu yıllarda da radyo tiyatrosu, radyo yayınları içinde önemli yer tutmaktaydı. Bu dönemde de kültür-sanat içerikli yayınların yarısını radyo tiyatrosu oluşturuyordu. Radyo tiyatrosu yayınları; Perde Arası, Mikrofonda Tiyatro, Pazar Temsili, Sahneden Mikrofona, Devamı Yarın Akşam, Devamı Yarın Sabah, Pazar Tiyatrosu, Mikrofon 13 ve Tatil Tiyatrosu gibi birçok program adı altında yapılmıştı. Haftanın çeşitli günlerinde ve günün değişik saatlerinde radyo tiyatrosu yayınlandığı görülür.
Temsil müşavirliği ( Tiyatro danışmanlığı) edebiyatçı Adalet Ağaoğlu'ndaydı. 1960- 1964 yılları arasında Bu bölümde Mahmut T. Öngören ve Turgut Özakman gibi isimler yer alıyordu.
70'li yıllarda Radyo Tiyatrosu haftada iki gün yaklaşık bir saat (58 dakika), Arkası Yarın Pazar günleri dışında her gün 20 dakika olarak yayınlanıyordu. Çocuk dinleyicilere yönelik olarak hazırlanan Çocuk Bahçesi programları Cumartesi ve Pazar hariç her gün 15 dakika olarak yayınlanıyordu.
1949'da İstanbul ve Ankara Radyoları'nda 100'ün üzerinde radyo oyunu prodüksiyonu yapılıp yayınlanırken, Radyo Çocuk Kulübü 1941-1944 tarihleri arasında radyo tiyatrosu program türünde 104 radyo çocuk oyunu yayınladı. 1975 ve 1978 yıllarında yapılan bir araştırmaya göre, TRT-1 kanalında yayınlanan oyun sayısı 51'di. Aynı yıl 1975'te, TRT-2 kanalında yayınlanan oyun sayısı toplam 91'di. 1978 yılında TRT-1'de yayınlanan radyo tiyatrosu sayısının 100 olduğu ve bunlardan 57'sinin ilk kez yayınlandığı belirtiliyor. TRT-2'de oyun sayısı 91'den 52'ye düşmüştü.
Yapılan bir kamuoyu araştırmasına göre, birinci sırada bulunan radyo tiyatrosu dinleyici tercihlerinde sekizinci sıraya düşmüştü. Kadınlar erkeklere göre daha fazla radyo tiyatrosu dinlemeyi tercih ediyordu. 2000'li yıllara geldiğimizde ise durum daha vahimdi. 1940'larda, sınırlı teknoloji ve şartlarda yüzün üzerinde oyun sahnelenirken şimdilerde İstanbul Radyosu'nda bu sayı 10'un altına düştü.