Arama
Eski dönem edebiyatımızın şiir defterleri: Mecmualar
Altı asırlık bir geleneği, hem gerçek hem de mecaz sistemine göre vücut bulan Divan Edebiyatı, kendi dünyasında orijinal söyleyişini meydana getirdi. Bu söyleyişlerin asılar boyu devamı, geliştirilmesi ve korunup saklanması mecmualar sayesinde gelenek halini aldı. On dokuzuncu yüzyıl sonları veya yirminci yüzyıl başlarında, bir defterde toplanmış şiirlerin yani mecmuaların kütüphanelerde "şiir defteri" olarak kaydedildiği de görüldü. İşte, edebiyatımızda mecmuaların gelişimi ve ilk örnekleri…
Edebiyat araştırmalarında şiir mecmuaları, genel olarak tanıtım, içerik dökümü, makaleye konu etme, divan veya mukayeseli metin neşirlerinde nüsha olarak kullanma, bilinmeyen şairleri ve şiirleri gün yüzüne çıkarma ve kimi şairlerin divanlarında yer almayan şiirlerini belirleme, devirlerin edebî yapısını tespit ve tasvir etme gibi konularda değerlendirilmişti. Akademik anlamda kullanım alanı geniş olan mecmuaların müstakil neşirleri ise henüz yaygınlık kazanmadı. Şiir mecmualarının değerlendirilme alanları da oldukça geniş.
Şiir mecmuaları üzerine yapılan çalışmalar tespit ve tasnif edildiğinde önümüze, müstakil mecmua neşirleri; neşredilmiş mecmualara yapılan eleştiri ve katkılar; mecmuaların tanıtımı ve muhtevası ile ilgili çalışmalar; metin neşrinde ve şair/şiir tespitinde ve üslup değerlendirmelerinde mecmualardan yararlanmaya ilişkin çalışmalar; mecmualardan istifadeyle yapılan edebiyat tarihine katkılar, halk kültürüne ait unsurlar gibi muhtelif değerlendirmeler; araştırma projeleri; üniversitede yapılan tezler çıkıyor.
Divan neşirlerinde, şairlerin kimliğini, edebî şahsiyetini değerlendirmede ve şiirlerini tespit etmede mecmualar sıklıkla kullanılmıştı. Divan ve tezkire gibi temel kaynaklar kadar önemli olan şiir mecmuaları klâsik metin neşrinde muhtevasına göre kimi zaman ele alınan eserin bir nüshası olarak kabul edilmiş, kimi zaman da gerekli kısımlarda istifade kaynağı oldu.
Mecmualar her türlü edebî mahsulü içerebildiği için ilgilisine zengin veriler sunar. Araştırmacılar da mecmuaların bu özelliğini değerlendirerek farklı çalışmalara imza atmışlardır. Yazıldığı dönem ve içerdiği konular açısından devrin edebî ve sosyal durumunu yorumlama, mevcut edebî kaynaklarda yer almayıp sadece mecmualarda geçen şairlerin edebî şahsiyetlerini değerlendirme ve şiirlerini tespit etme yoluyla edebiyat tarihine katkı salama ve bir inceleme alanında literatür oluşturma gibi konularda yapılan çalışmalar öne çıkıyor.
Son dönemde üniversitelerimizde yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin yayınlanmasıyla beraber mecmuaların neşrinde artış oluyor/olacak. Dokuz civarında örneğinin bulunduğu söylenen nazire mecmuaları, edebî değer yönünden diğer mecmualardan daha ziyade rağbet görmesine rağmen hâlihazırda sadece bir örneği neşredilmiş. Diğer mecmualar ise yüksek lisans ve doktora tezi olarak hazırlanmış ve henüz yayınlanmamış.