Arama
Eski dönem edebiyatımızın şiir defterleri: Mecmualar
Altı asırlık bir geleneği, hem gerçek hem de mecaz sistemine göre vücut bulan Divan Edebiyatı, kendi dünyasında orijinal söyleyişini meydana getirdi. Bu söyleyişlerin asılar boyu devamı, geliştirilmesi ve korunup saklanması mecmualar sayesinde gelenek halini aldı. On dokuzuncu yüzyıl sonları veya yirminci yüzyıl başlarında, bir defterde toplanmış şiirlerin yani mecmuaların kütüphanelerde "şiir defteri" olarak kaydedildiği de görüldü. İşte, edebiyatımızda mecmuaların gelişimi ve ilk örnekleri…
Mecmualar her türlü edebî mahsulü içerebildiği için ilgilisine zengin veriler sunar. Araştırmacılar da mecmuaların bu özelliğini değerlendirerek farklı çalışmalara imza atmışlardır. Yazıldığı dönem ve içerdiği konular açısından devrin edebî ve sosyal durumunu yorumlama, mevcut edebî kaynaklarda yer almayıp sadece mecmualarda geçen şairlerin edebî şahsiyetlerini değerlendirme ve şiirlerini tespit etme yoluyla edebiyat tarihine katkı salama ve bir inceleme alanında literatür oluşturma gibi konularda yapılan çalışmalar öne çıkıyor.
Son dönemde üniversitelerimizde yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin yayınlanmasıyla beraber mecmuaların neşrinde artış oluyor/olacak. Dokuz civarında örneğinin bulunduğu söylenen nazire mecmuaları, edebî değer yönünden diğer mecmualardan daha ziyade rağbet görmesine rağmen hâlihazırda sadece bir örneği neşredilmiş. Diğer mecmualar ise yüksek lisans ve doktora tezi olarak hazırlanmış ve henüz yayınlanmamış.
Mevcut edebî ve akademik çalışmalar içerisinde şiir mecmualarının en yoğun olarak çalışıldığı alan tezlerdir. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi Elektronik Tez Arşivi Projesi sisteminden hareketle yapılan taramada 2011 yılı itibarıyla Türkiye üniversitelerinde şiir mecmuaları üzerine yapılan lisans üstü tezlerin sayısı 82 olarak görünüyor.
Mecmuaların muhtevasına ilişkin çalışmaların ve mecmualardan istifadeyle yapılan değerlendirmelerin çokluğuna rağmen müstakil mecmua neşirlerinin sayısı sınırlı. Bunun sebepleri;
-Muhteva: Mecmualar ilim, edebiyat, tıp, botanik, halk kültürü gibi birçok alandaki muhtelif malzemeyi barındırdığı için muhteva zenginliğine/dağınıklığına sahip. Bu durum mecmuların müstakil neşrinden ziyade konu merkezli incelemelerin üretilmesi sonucunu veriyor.
-Hacim: Mecmuaların hacmi neşirlerini geciktiren bir başka husus… Kimi örnekleri bireysel çaba ve çalışmaları aşan mecmuaların neşri de zorlaşıyor.
-Özgünlük / Nitelik: Edebiyat tarihi açısından son derece önemli olan mecmualarla beraber muhtevalarının karmaşıklaştığı kimi mecmua örneklerine de rastlanıyor. Bu husus bazı mecmuaların niteliğini tartışılır hâle getirmekte ve müstakil neşrini zorlaştırıyor. Ayrıca mecmua mürettibinin özensizliği ve seçtiği şiir örnekleri de neşir açısından dikkate alınan/alınması gereken diğer ölçütler.