Arama
Fatih’e sunduğu kaside ile idamdan kurtulan şair: Ahmet Paşa
Devlet adamı rolüyle üstün başarılar göstererek Fatih döneminde vezirlik rütbesine kadar yükselen Ahmet Paşa, aynı zamanda klasik edebiyatımızın da önemli simalarından biridir. Hayat öyküsü oldukça ilgi çekici olan şairin, Fatih Sultan Mehmet'e bu denli yakınken neden Yedikule zindanlarına atılarak hakkında idam hükmü verildiğini biliyor muydunuz? Peki şairin nasıl kurtulduğunu? İşte tüm bu soruların cevabını ve daha fazlasını siz Fikriyat okurları için inceledik.
Kasideler ekseriyetle asıl konuya geçilmeden evvel sevgilinin tasvir edildiği nesib/teşbib bölümü ile başlar. Fakat Ahmet Paşa kasidesinde nesib bölümüne yer vermeden doğrudan methiye bölümü ile başlamıştır.
Kerem Kasidesi 35 beyittir. İlk 29 beytinin methiye, son 6 beyti ise duadır.
Ey muhît-i keremün katresi ' ummân-ı kerem
Bâğ-ı cûd ebr-i kefünden tolu bârân-ı kerem
Muhît-i kerem: Cömertliği kuşatan (padişah)
Katre: Damla
'Ummân-ı kerem: Lütuf deryası
Bâğ-ı cûd: Cömertlik bağı
Ebr-i kef: Elinin bulutu
Bârân-ı kerem: Kerem yağmurları
"Ey lütuf deryasının damlası, kerem ummanı olan padişah! Cömertlik bağı, senin bulut gibi olan elinden yağan kerem yağmurlarıyla dolmuştur"
Şair padişahın elini buluta, ihsanları da yağmura benzetmiştir. Bulut yağmurla düşünüldüğünde bolluğu ve bereketi hatırlatmaktadır. Padişahın sunduğu keremlerin bir damlası umman olarak düşünülerek mübalağa yapılmıştır ki bu da şairin kasidesine seçtiği kerem redifiyle uygun bir başlangıçtır.
Matla'-ı subh-ı zafer mihr-i zekâ ebr-i hayâ
Felek izz ü ' alâ dâver-i devrân-ı kerem
Matla'-ı subh-ı zafer: Zafer sabahının doğduğu yer
Mihr-i zekâ: Zeka güneşi
Ebr-i hayâ: Utanma bulutu
Dâver-i devrân-ı kerem: Lütuf devrinin padişahı
"Sen zafer sabahındaki utanma bulutu ve zekâ güneşi olan yüceliği göklere benzeyen lütuf devrinin padişahısın."
Bu beyitte ideal hükümdar vasıfları üzerinden padişah tasvir edilmiştir. Buna göre, ideal hükümdarın zekâsı güneş gibi kapsayıcı, günahtan korkan (hayâ), yücelik ve büyüklükte zirve; zamanı ise zafer sabahı gibi lütuflarla dolu bir devir olmalıdır.
Tâc bahş-ı ser-i sultân-ı salâtin-i cihân
Zînet-i taht u nigîn Hazret-i sultân-ı kerem
Tâc bahş-ı ser-i sultân-ı salâtin-i cihân: Kralların başına taç bağılayan
Zînet-i taht u nigîn: Tahtın ve mihrin süsü
"Sen dünyada kralların başına taç bağışlayan, tahtın ve mührün süsü, lütuf padişahısın."
Bu beyitten anlaşıldığı üzere dünyaya hükmeden padişah Fatih Sultan Mehmet'tir. Tasvir edilen hükümdar, cömert bir dünya hükümdarıdır.
Zıll-ı Hakk Şâh Muhammed ki işiği gökinün
Kem-terin ılduzı olur meh-i tâbân-ı kerem
Zıll-ı Hakk Şâh: Padişah Hakkın gölgesi
Kem-terin: En önemsiz
Ildız: Yıldız
Meh-i tâbân-ı kerem: Lütfun parlak ayı
"Padişah Mehmed, Allah'ın gölgesidir, lütfun parlak ayı onun göğe benzeyen yüksek eşiğinin en önemsiz yıldızıdır."
Vezin ve Arap harflerle yazılış gereği Fatih Sultan Mehmed'in, Mehmed'i okuyucuda veya dinleyicide Hz. Muhammed'i düşündürmüş, böylece hükümdar kutsallaştırılmıştır. Hz. Muhammed, Allah'ın elçisidir. Hükümdarlar da dinin temsilcisi sayılmışlardır.
Ayağı toprağıdur cevher-i iksir-i hayât
Âsitânı tozıdur sürme-i a' yân-ı kerem
Cevher-i iksir-i hayât: Hayat iksirinin cevheri
Âsitân: Eşik
Sürme-i a' yân-ı kerem: Lütuf sahiplerinin gözlerine sürme
"Hayat iksirinin cevheri ayağının toprağıdır. Eşiğinin tozu da lütuf sahiplerinin gözlerine sürmedir."
Şair, hükümdarını yüceltmek için "ayağının toprağı", "eşiğinin tozu" ifadelerini cevhere ve sürmeye benzeterek ayaklar altında, değersiz olan bu maddelere değer kazandıranın hükümdarın kadri ve kıymeti olduğunu mübalağalı bir biçimde vurgular.