Arama
Fıkıh alimi şair Nevizade Atai
Nevizade Atai, on yedinci yüzyıl divan edebiyatı şairi, tarihçi ve Hanefi mezhebi fıkıh alimiydi. Tanınmış bir aileden gelen Atai, hamse sahibi en önemli mesnevi şairlerinden. Şair, yaşamı boyunca müderrislikten kadılığa kadar pek çok görevde bulundu. Aynı zamanda tasavvufi bir kişiliğe sahip olan Atai, değişik konularda manzum ve mensur pek çok eser verdi. Peki, eserlerinde yerli unsurlar kullanarak mesnevideki İran geleneğini yıkmaya çalışan Nevizade Atai kimdi, nasıl bir tahsil gördü ve en meşhur şiirleri hangisiydi? İşte hayatına ve eserlerine dair ayrıntılarla Nevizade Atai...
İstanbul kadısı Zekeriya Yahya Bey'in yardımla 1605 yılında Canbaziye Medresesine müderris olmuştur. 1605 senesinde Canbaziye Medresesi müderrisliğine tayin edildi. 1608 senesinde müderrislikten ayrılıp kadılık mesleğini seçti ve Lofça'ya kadı tayin edildi.
1610 senesinden sonra sıra ile; Babaeski, Varna, Rusçuk, Silistre, Tekfur Dağı, Hezargrand, Tırnova, Tırhala, Manastır ve Üsküp kadılıklarında bulundu. 1634 senesinde kadılıktan alınınca İstanbul'a döndü.
1635 senesinde yeni bir kadılık görevi beklerken İstanbul'da vefat etti. Şeyh Vefa Tekkesi bahçesinde, babasının yanına defnedildi.
Nevizade Ataullah Efendi, güler yüzlü hoş sohbetti. Ayrıca güzel konuşan, nükteli ve alaycı bir insandır. Kadılık yaptığı sürede doğruluktan, adaletten ayrılmadı. Şair, alim ve fazıl bir zat olup, evliyanın büyüklerinden Üsküdar'da medfun Aziz Mahmud Hüdayi'den manevi feyz aldı.
Orta dereceli bir Divan şairi olarak şiirleri ile pek fazla tanınmamıştır. Eserlerinde özgün konular işlemiş hamsesindeki mesnevileri özgün ve az bilinen hatta hiç kullanılmayan konulardan yazmaya özen göstermiştir. Mahalli hayata dair sahneler, halkın yaşayışı, töreleri, İstanbul'un değişik manzaraları bu mesnevilerde yer alır.
Mesnevilerinde yer alan hikâyelerdeki bazı olayların gerçek olduğu fark edilir. Mesnevilerinde yerli unsurlar kullanarak mesnevideki İran geleneğini yıkmaya çalışmıştır. Mesnevilerine ait yazmalarının çokluğu mesnevilerinin sevilerek okunduğunun göstergesidir. Pek çok kütüphanede mesnevilerinin tezhipli, hatlı hatta minyatürlü nüshalarına rastlanmaktadır.
Atai, bilhassa Nizami Gencevi, Fuzuli ve Baki tesiri altındadır. Mesnevi sahasında bir hamse meydana getirmiş şairlerimizden birisidir. Mesnevi tarzını İranlı şairlerin kuralları dışın çıkarmaya çalışmış, divan şiirinde mesnevi alanında mahalli bir tarz yaratmaya gayret etmiştir.
Mesnevilerinde Nizami etkisinde olduğu pek kabul edilebilecek bir iddia değildir. Mesnevilerinde Nizaminin eserlerinin adını kullanmışsa da içerik olarak etkisinde kaldığına dair önemli belirtiler bulunmamaktadır. Gazellerinde ise Baki ve babası Nev'i nin etkileri görülür. Bazı mesnevilerinde konu İstanbul'da geçer. Bazı mesnevilerinin Kahramanları İstanbul'da yaşayan kişilerdir. Mesnevileri mahalli hayattan sahneler sunması bakımından önemlidir.