Arama
Geçmişten Günümüze Türkçe Sözlükler
Dil canlı ve gelişen bir varlıktır. Sözlükler ise dillerin tarihteki süreçlerini inceleyerek onları diri tutan metinlerdir. Türkçe, Divanü Lügati't Türk ile başlayıp devam eden sözlükçülük geleneği sayesinde kuvvetli ve gelişken bir dil oldu. Sizler için bugüne kadar yazılan, günümüzde de kullanılan meşhur Türkçe sözlükleri derledik.
➡ William Redhouse tarafından hazırlanan sözlükte toplam 25658 kelime bulunur. 26658 kelimenin 18197'si Arapça, 6761'i Farsça sözcüklerden oluşmaktadır.
➡ Eserin on sayfalık giriş metni sözlükçülük tarihi ve geleneği açısından epeyce kıymetlidir.
James William Redhouse kimdir?
1811-1892 yılları arasında yaşayan İngiliz dilbilimci. Osmanlı Devleti'ne teknik ressam olarak hizmet veren Redhouse, bir dönem Sadrazam ve Hariciye Nazırının özel tercümanlığını üstlenmiştir. Osmanlı Devleti için uzun yıllar diplomatik görevlerde bulunan Redhouse, 1857'den itibaren İngiltere'ye dönerek hayatını edebi çalışmalarına adamıştır.
➡ Kamus-i Türki'nin önceki sözlüklerden en büyük farkı, alfabetik bir düzen içerisinde olmasıdır. Şemseddin Sami yirmi bir yıl boyunca eserin yazımı için mesai harcayarak birikim yapmıştır.
➡ Eser 1899-1901 arası yazılan sözlük dönemine kadar yapılamayanı yaparak geniş, kapsamlı ve kapsayıcı bir eser olmuştur.
➡ Sami eserine kullanılmasını arzu ettiği eski kelimeleri dâhil ettiği gibi bazı kullanılan yabancı kökenli kelimeleri dâhil etmemiştir.
Şemseddin Sami kimdir?
1850-1904 yılları arasında yaşayan gazeteci ve dil bilgini. Aslen Arnavut olan Sami, tanınmış birer aileye mensuptur. Lise yıllarında Latince, Rumca, İtalyanca ve Fransızca öğrenen Sami, Arapça ve Farsçasını her daim geliştirme çabası içinde oldu. 1872 yılında Türk edebiyatının ilk telif romanı olarak kabul edilen Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat'ı yayınlayarak büyük bir şöhrete kavuşan Sami, dil üzerine yaptığı çalışmalar ile hayatını sürdürdü.
➡ 1971'de hazırlığı 1976'da yazımı başlayan kapsamlı eser, 34 sene sonra 2005'te hitama ermiştir.
➡ Evvela bir ekip ile yazılması kararlaştırılan sözlük, ekibin dağılması sebebiyle İlhan Ayverdi tarafından büyük bir titizlikle kaleme alınmıştır.
➡ Sözlükte 46035 kelime, yüz bin örnek ile birlikte açıklanmaktadır. Misalli Türkçe Sözlük, sözlük bilim kurallarına göre hazırlanmış ilk sözlüktür.
➡ Sözlüğün bu denli kapsamlı olmasının maksadı, yeni kuşağın Tanzimat döneminden bu güne kullanılan tüm kelimelerin anlamlarına erişebilmesidir.
➡ Sözlüğün etimolojik redaksiyonunu, imla editörlüklerini ve uzmanlık danışmanlıklarını alanında yetkin isimler üstlenmiştir.
İlhan Ayverdi kimdir?
1926-2009 yılları arasında yaşayan edebiyat öğretmeni. 1959 senesinde Mimar Ekrem Hakkı Ayverdi ile evlenerek kültür camiasına dâhil oldu. 1966-1982 seneleri arası İstanbul Türk Kadınları Kültür Derneği başkanlığını üstlendi. 1971-2005 yılları arasında ömrünü Misalli Büyük Türkçe Sözlük için adamıştır.
➡ Şeyhülislam Ebuishakzade Esad Efendi tarafından yazılan sözlük. Eser, Türkçe kelimeleri esas almasıyla öne çıkar.
➡ 1725-1732 yılları arasında telif edilen "Lehçetü' Lugat" Sultan I. Mahmud'a sunulur.
➡ Maddelerin Türkçe olması ve sözcüklerin Arapça ve Farsçanın yanında Türkçe olarak da izah edilmesi lugata, aynı zamanda Türkçe'den Türkçe'ye bir sözlük olma özelliğini de kazandırır.
➡ Sözlükte 3700 kadar kelime bulunur. Sözcükler Arapça, Farsça ve Türkçe olarak açıklanır.
Şeyhülislam Esad Efendi kimdir?
1685-1753 yılları arasında yaşayan âlim, şair ve müellif. Çok iyi bir İslami tedrisattan geçen Esad Efendi; muhtelif medreselerde müderrislik, Mekke ve Medine müfettişliği, fetva eminliği, Selanik kadılığı, Rumeli kazaskerliği ve Şeyhülislamlık vazifelerini ifa etmiştir.
➡ Hüseyin Kâzım Kadri'nin telifi olan sözlükte Türk, Uygur, Çağatay, Azeri ve Kazan lehçelerinden alınan sözcükler etimolojik, kıyaslamalı ve örneklendirilerek izah edilir.
➡ Eserin birinci cildi 1927'de, ikinci cildi 1928'de, üçüncü cildi 1943'de, dördüncü cildi ise 1945'de yayınlanmıştır.
➡ Sözlüğün etimolojik ve kıyaslamalı bir mantık ile hazırlanmış olması onu diğer sözlüklerden keskin bir çizgi ile ayırır.
➡ Eserde her kelime diğer lehçelerdeki halleri ile birlikte verilir. Ardından kelime ile ilgili örnek metin, atasözü ve deyimler okuyucu ile paylaşılır. Eser lehçeler, atasözleri ve deyimler açısından epey hacimli ve bilgilendiricidir.
Hüseyin Kâzım Kadri kimdir?
1870-1934 yılları arasında yaşayan dil bilgini. Arapça, Farsça, Yunanca ve Latince bilen Kadri, mücadeleci fıtratı sebebiyle pek çok görev değiştirdi. Tevfik Fikret ve Hüseyin Cahit ile beraber "Tanin" gazetesini çıkardı. Mutasarrıflık, Valilik ve Şehreminlik yapan yazar nihayetinde tüm dikkatini "Türk Lugatı" başlıklı hacimli eserinde yoğunlaştırarak ortaya ilmi kıymeti büyük bir sözlük koydu.