Gezi edebiyatı nedir? İlk seyahat kitapları ne zaman yazıldı?

Bir kişinin gezip gördüğü yerler hakkında bilgi vermesi, kültürlerini, geleneklerini, coğrafi zenginliklerini, insanların yaşam biçimini edebi bir üslup içerisinde yazıya dökerek anlatmasına gezi yazısı denir. Gezi yazısı ya da diğer adıyla seyahatname bir yazarın gezdiği, gördüğü yerleri edebi bir üslûpla anlattığı yazı türüdür. Eskiden gezi yazılarına Arapça kökenli gezen kişi anlamına gelen 'Seyyah' kelimesinden türetilmiş 'Seyahatname' denirdi. Genellikle bu tür yazılarda betimleme tekniği kullanılır. Gezi yazılarında anlatıcı kronolojik bir zaman izler. Dönemin özelliklerinden anlatma açısından birer belge niteliği taşır. Gezi yazıları iyi bir gözlem becerisi gerektirir. Gezi yazıları insanların farklı yerleri görme istediğinden gezi yazıları doğmuştur. İnsanların farklı yerleri görme ve tanıma isteği eski çağlardan beri vardır. Öyle ki 13. yüzyılda Venedikli Marco Polo Uzakdoğu gezisini seyahatname adını verdiği eserinde toplamıştır. Yine 14. yüzyılda İslam bilgini İbn Batuta'nın İslam coğrafyası gezilerini anlatan gezi yazısı vardır. 16. yüzyılda ise Babür Şah'ın yazdığı Babürname adlı eser ile Osmanlı Donanması komutanı Seydi Ali Reis'in Hindistan'dan Anadolu'ya yaptığı yolculuğu anlatan Mir'atül Memalik (Memleket Aynası) adlı eser gezi yazısı örnekleri olarak kabul edilir. Yine Osmanlı Donanma Komutanı Piri Reis'in yazdığı Kitab-ı Bahriye gezi yazısı özelliği taşır. Edebiyatımızdan en önemli gezi yazısı örneği kabul edilen 10 ciltlik 'Seyahatname' adlı eser 17. yüzyılda Evliya Çelebi tarafından yazılmıştır. Tanzimat döneminde yurt dışına çıkan aydınların gittikleri yerlerle ilgili notlar tutmaları sıklıkla görülen bir durumdu. Namık Kemal, Ali Suavi, Ziya Paşa yurt dışında gördükleri yerler hakkında gezi yazısına benzer notlar tutmuşlardır. Tanzimat Edebiyatı'nda Ahmet Mithat Efendi'nin Avrupa'da Bir Cevalan adlı eseri gezi yazısı örneği olarak gösterilir. Servet-i Fünun Dönemi'nde gezi yazısı olarak Cenap Şahabettin'in Hac Yolunda, Avrupa Mektupları gibi eserler dikkat çeker. Her türde olduğu gibi Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatında gezi yazısında önemli gelişmeler olmuştur. Gezi yazılarının hem kalitesi artmış hem de gezi yazısı türünde daha fazla eser verilmiştir. Bunda yabancı ülkelerle kurulan ilişkilerin artması ve gezilerin daha kolay hale gelmesi etkili olmuştur. Cumhuriyet döneminde Falih Rıfkı Atay gezi yazılarıyla ön plana çıkmıştır. Falih Rıfkı Atay'ın gezi türünde yazılmış eserleri şunlardır: Denizaşırı, Taymıs Kıyıları, Bizim Akdeniz, Tuna Kıyıları, Hind, Yolcu Defteri, Gezerek Gördüklerim… İlk seyahat kitaplarının yazım tarihi MS 400'lere kadar gider. Tarihçi Priskos, MS 448'de Hun İmparatoru Atilla'yı ziyarete eder ve bu gezisini kaleme alır. MS 568'de, Kilikalı Zemarkhos'un Göktürkler ülkesinde Bizans İmparatorluğu'nun elçisiyken tuttuğu notlar, yüzyıllar boyunca okurların ilgisini çeker. İranlı din adamı ve şair Nasır Hüsrev'in Mekke'ye Hac gerçekleştirdiği gezi, Mısır ve Anadolu deneyimiyle birleştirilmiştir. En eski ve uzun bir geçmişi olan gezi edebiyatının önemli ve tanınmış iki ismi Venedikli Gezgin Marco Polo ile Arap gezgin İbni Batuta' dır. Marco Polo'nun, Yakın Doğu ve Orta Asya'da gördüklerini anlattığı kitabı, birçok dile çevrildi. Arap gezgini İbn Batuta Anadolu, Maveraünnehir ve Horasan'ı dolaştı ve yazdı. Piri Reis de Bahriye'sinde Akdeniz'i yazdı. Bizim edebiyatımızda ilk gezi kitabı ünlü denizcilerimizden Seydi Ali Reis' in Miratül-Memalik (Ülkelerin Aynası) adlı eseridir. Seydi Ali Reis, Portekizlilere karşı savaşırken fırtınaya yakalanıp karaya çıkma; Afganistan, Buhara ve Maveraünnehir yoluyla Edirne'ye ulaşma serüvenini anlatır. Edebiyatımızın gezi türünde en önemli eseri ünlü gezginimiz Evliyâ Çelebi'nin Seyahatnâme ( Tarih-i seyyah) adını taşıyan on ciltlik eseridir. Onun, Osmanlı topraklarını, Avusturya, Habeşistan, Mısır gibi ülkeleri anlattığı on ciltlik Seyahatname'si bugün de merakla okunan kitaplardan. Bu eser dünyada, bu türde yazılmış bütün eserlerle boy ölçüşebilecek mükemmelliğe sahiptir. Evliya Çelebi ile ilgili tüm eserlere ulaşmak için tıklayınız… Dünya edebiyatının en önemli seyahatnameleri arasında 13. yüzyılda yayımlanmış Marko Polo'nun Uzak Doğu izlenimlerini içeren Seyahatnamesi ve 14. yüzyılda yaşamış Arap gezgin İbni Batuta'nın İslâm dünyası gezilerini konu edinen Seyahatnamesi yer alır. Türk edebiyatının ilk seyahatname eserleri arasında Farsça yazılan Hoca Gıyaseddin Nakkaş'ın Acâibü'l Letâif adlı eseriyle Ali Ekber Hatâî'nin 1515'te yazdığı Hıtâînâme adlı eseri sayılabilir. Seydî Ali Reis (ö.1562) Mir'atü'l Memâlik (1557) adlı seyahatnamesinde Belücistan, Hindistan, Afganistan, Buhara, Maveraünnehir'le ilgili gözlemlerini ve yaşadığı olayları anlatmıştır. III. Sultan Murat (15751575) döneminde Tokatlı İbrahim oğlu Ahmet, Acâibnamei Hindistan adlı eserinde Kabil, Hindistan, Basra, Yemen, Hicaz izlenimlerini aktarır. Avrupa'ya elçi olarak gönderilen bazı görevlilerin gittikleri yerler hakkında ayrıntılı bilgiler içeren kitaplarına 'Sefaretname' adı verilir. Sefaretnamelerde gezi yazısı olarak kabul edilir. Edebiyatımızda en meşhur sefaretname Fransa'ya elçi olarak gönderilen Yirmisekiz Çelebi Mehmet'in yazdığı 'Fransa Sefaretnamesi'dir. 17'nci yüzyılda Hac yolculuklarını anlatan birtakım gezi kitaplarıyla birlikte Avrupa ve Yakın Doğu ülkelerine gönderilen elçilerimizin yazdığı 'sefaretname'leri de gezi edebiyatının örneklerinden sayılabilir. Bu eserler arasında gezi türünün özelliklerini en belirgin biçimde ifade eden, Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi'nin Fransa Sefaretnamesi'dir. Yazar bu eserinde Lale Devri'nde Fransa'da elçilik yaparken gördüklerini anlatır. Ahmet Mithat Efendi'nin Avrupa'da Bir Cevelan adlı kitabı Avrupa kentlerini anlatır. Tanzimat sonrası Türk yazarlar Batı'ya daha çok yönelir. Ali Bey'in Seyahat Jurnali, Cenap Şehabettin'in Avrupa Mektupları, dönemin önemli gezi kitaplarındandır. Ahmet Mithat Efendi'nin Avrupa'da Bir Cevelan adlı kitabı gerçek bir gezi yazısı niteliği taşır. Yazar bu eserinde İstanbul'dan Stockholm'e kadar yaptığı tren yolculuğuna ve dönüşünde uğradığı birçok Avrupa kentlerine ilişkin gözlem ve izlenimlerini anlatır. Ali Bey'in Seyahat Jurnali adlı kitabı da bu yüzyılın önemli gezi eserleri arasında sayılır. Cenap Şehabettin'in Hicaz yolculuğunu anlatan Hac Yolunda Suriye ve Irak'tan söz eden Afak-ı Irak ve bir Avrupa gezisinde gördüklerini yansıtan Avrupa Mektupları adlı eserlerini Türkçe gezi türünün başarılı örnekleri arasında gösterebiliriz. Ahmet Haşim Frankfurt Seyahatnamesi; Ahmet Haşim'in böbrek rahatsızlığı nedeniyle, tedavi amacıyla yaptığı Frankfurt yolculuğu ile ilgili notları içerir.Bize Göre ise Ahmet Haşim'in İkdam gazetesinde yayımladığı yazılardan seçtiklerini ve ikinci Paris yolculuğu izlenimlerini bir araya getirmiştir. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Evliya Çelebi Gezmenin ve farklı kültürel çevreler görmenin ne kadar özel bir anlam taşıdığını Evliya Çelebi'yi okuduktan sonra anlıyor insan. Bakmak ile görmek arasındaki o ince ayırımın varlığı da ancak Seyahatname ile fark edilebiliyor. Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi, yaşadığı döneme ait menkıbelerin, tarihi efsanelerin ve mizahi öykülerin bir araya getirildiği çok önemli bir eser olarak kabul edilmektedir. Evliya; çok yönlü, renkli bir kişiliğe sahiptir kuşkusuz. Bu yüzden; kimine göre şakacı, kimine göre tarihçi, kimine göre yerbilimci, kimine göre ise bir hayalperesttir. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Ahmet Mithat Efendi Ahmet Mithat Efendi, II. Abdülhamit tarafından, 1889 yılında Stockholm'de gerçekleşen Oryan-talistler Kongresi'nde resmi olarak görevlendirilir. İstanbul'dan Stockholm'e uzanan oldukça uzun ve renkli bir seyahate çıkar. Kongre bittikten sonra Avrupa'da görmek ve tetkik etmek iste-diği şehirleri tek tek dolaşır; elde ettiği bilgileri ve izlenimlerini bu eserde okuyucuyla ayrıntılı olarak paylaşır. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Gülten Dayıoğlu Düşler ülkesi Hindistan: Tac Mahal, kutsal hayvanlar, camiler, Ganj Nehri, dilenciler, tıklım tıklım caddeler, tapınaklar, şifalı bitkiler, racalar... Özgünlükler ülkesi Nepal: Himalayalar ve Everest Tepesi, Budistler, kutsal ibadet yerleri, sessizlik, saraylar... Gülten Dayıoğlu'nun yıllardır düşlediği bu yolculuk, bize Doğu'nun çekici güzelliklerinin kapılarını açıyor. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Prof. Dr. İlber Ortaylı İlber Ortaylı yalnız tarihçiliğimizin büyük bir ismi değil aynı zamanda küçük bir bavul ve rehber kitaplarıyla Orta Asya'dan Avrupa'ya, Kafkaslar'dan Ortadoğu'ya 50 yıldır gezen 'seyyah'. Çıktığı sayısız yolculuktan en önemli notları aktaran İlber Ortaylı'nın anlatım gücüyle gezeceğimiz coğrafyalar şöyle: Suriye, Ürdün, İsrail, İran, Azerbaycan, Rusya, Kırım, Özbekistan, Tuna, Bosna, Makedonya, Arnavutluk, Sırbistan, Karadağ, Kosova, Macaristan, Romanya, Eski Avusturya, Yunanistan, İtalya, Malta, İspanya, Portekiz, Litvanya, Estonya, İsveç, Hindistan, Japonya ve Singapur. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Bedri Rahmi Eyüboğlu Bedri Rahmi'nin ressam ve şair mizacı yanında bir de olgun bir düşünür hüviyeti var ki bu sayfalar size ondan haber verecektir. Düşünen ve düşündürmek isteyen bir yazarın denemeleri. 14. yüzyıl gezginlerinden İbn Battuta (1304-1368) Fas'ın Tanca şehrinde dünyaya geldi. Bu şehirden çıktığı günden itibaren 28 yıl süren gezileri boyunca Mısır, Arap Yarımadası, Irak, İran, Anadolu (başta beylikleri), Deşt-i Kıpçak, Bizans (İstanbul), Orta Asya, Hindistan, Maldivler, Çin ve Endülüs'ü gezen İbn Battuta devlet ve toplum yapıları, inanç ve adetleri, doğal özellik ve ürünleriyle tanıttığı bu ülke ve şehirlerin 700 yıl önceki durumlarını başarıyla yansıtır. Yazarı tarafından Tuhfetü'n-Nuzzar fi Garaibi'l-Emsar ve Acaibi'l-Efsar (İlginç Ülkeleri ve Macera Dolu Yolculukları Merak Edenlere Armağan) diye adlandırılan, yaygın olarak Rıhle diye bilinen ve Türkçede İbn Battuta Seyahatnamesi diye anılan eser, özgün dili olan Arapçadan A. Sait Aykut'un çevirisi, kısa notlar ve ayrıntılı bir dizinle sunuluyor. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Miratü'l Memalik Mir'atü'l-Memalik,(Memleketlerin Aynası) Kaptan-ı derya Seydi Ali Reis'in Çağatayca mensur ve manzum şekilde yazdığı eseridir. İlk seyahatname olma niteliği taşıyan Mir'atü'l-Memalik, 1554 civarında yazmıştır. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Anadolu Notları Karadeniz'den başlayarak Avrupa'yı bir yaz boyu dolaşan yazar, buralarda gördüklerinin bazılarını gezi sırasında, bazılarını da geziden sonra kaleme alarak 'Tuna'dan Batı'ya' adlı bu kitapta toplamıştır. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Attila İlhan Bu kitap Attila İlhan'ın 1949-1952 yılları arasında, o dönem için yepyeni olan bir üslupla kaleme aldığı ve Varlık dergisinde bölüm bölüm yayımlanmış gezi yazılarından oluşuyor. Ama nasıl gezi yazıları? Aslında bir kısmı bugünden dönüp bakıldığında bir günü almayacak gibi görünen, ama zamanında başlı başına birer macera olan gezileri anlatıyor: İzmir-Sındırgı yolculuğu gibi. Attila İlhan'ın kalemi öyle kıvrak ki, kısa yolculukların bile bir edebiyatçı gözüyle nasıl zenginleşebileceğini görüyorsunuz... Attila İlhan, Abbas Yolcu'daki üslup arayışını bakın nasıl anlatıyor: 'Abbas Yolcu metinleri, şairin yeni bir Türkçe nesir üslubu çıkarma teşebbüsüdür; ilk romanlarına da -özellikle Zenciler Birbirine Benzemez'e- sıçrayacak olan bu çalışma, 40'lı yıllarda epeyce taraftar bulacak; 60'lı yıllardan itibaren, artık bilinen ve imzasız da tanınabilen Attila İlhan üslubunu oluşturacaktır.' Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın.

Gezi edebiyatı nedir? İlk seyahat kitapları ne zaman yazıldı?

Hiç bilmediğiniz bir yeri keşfetme heyecanınıza bir de o yerler hakkındaki bilgilerinizi eklediğinizde daha keyifli rotalara yol almanız mümkün. Sizler için 8 soruda gezi yazısı ya da diğer adıyla seyahatname nedir, örnekleri nelerdir, kısaca derledik.

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

"Uluslararası Ankara Caz Festivali" Kerem Görsev Trio konseri ile başladı

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

Rahman’ın has kulları

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

PODCAST I İsrail'i kuran karanlık aile

Sincan değil Doğu Türkistan

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

İsmet Özel'in Başyapıtı: Üç Mesele I Kitap Dedektifi

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

Tarihi güzellikleriyle kendisine hayran bırakan Osmanlı şehri: Mostar

Çağımızın ilginç hastalığı: Paris Sendromu

Arama

Gezi edebiyatı nedir? İlk seyahat kitapları ne zaman yazıldı?

Hiç bilmediğiniz bir yeri keşfetme heyecanınıza bir de o yerler hakkındaki bilgilerinizi eklediğinizde daha keyifli rotalara yol almanız mümkün. Sizler için 8 soruda gezi yazısı ya da diğer adıyla seyahatname nedir, örnekleri nelerdir, kısaca derledik.