Arama
İslam inanç esaslarının edebiyattaki yansıması: Akaidname
Hayatın her alanında kendisine yer edinebilen edebiyat, Osmanlı döneminde aynı zamanda öğretici bir işleve de sahipti. Bütün gayreti, İslâm'ı yaşamak, yaymak ve yaşatmak olan Osmanlı insanı, kaleminden çıkan her şeyi de bu gayret çerçevesinde şekillendirmişti. Bunun en güzel örneği, İslam'ın inanç esaslarını konu edinen şiir şeklinde yazılmış manzum akaidnamelerdi. İşte inanç esaslarını en zarif ve kolay şekilde öğrenmeyi sağlayan akaidnameler hakkında ilgi çekici ayrıntılar...
📌 İslâmî ilimlerle ilgili yazılan kitapların daha çok âlimlere hitap edecek şekilde dinî konuları ayrıntılı bir biçimde ele alıyordu. Zamanla halkın anlaması için dili daha basit, ezberlenmesi daha kolay eserlere duyulan ihtiyaç arttı. Zira halk daha çok alimlere hitap edilen eserleri anlamakta oldukça güçlük çekiyordu.
📌 Bu ihtiyaçlar neticesinde Arapçadan Türkçeye tercümelerle iman, namaz, oruç, helal ve haram gibi temel dinî kavramlar hakkında bilgileri içeren Osmanlı dönemindeki ilk ilmihaller ortaya çıktı.
📌 Kutbüddin İznikî'nin, Ebü'l-Leys es-Semerkandî tarafından kaleme alınan Mukaddime adlı namaz risâlesini Türkçeye çevirip inanç, ibadet ve ahlâka dair konuları eklediği Kitâbü'l-Mukaddime'si bu türün ilk örneklerinden sayılır.
📌 İslam dininin temel hükümlerinden bahsedildiği için "usûlü'd-dîn", Allah'ın birliği ve sıfatlarını konu edindiği için "ilmü't-tevhîd ve's-sıfât" da denilen akâid ilmi, İslami ilimler içinde geniş bir yer tuttu. Sünnî akâidin temel esaslarını bildiren eserlerin yazılmasına Hicri I. yüzyılda başlanmıştı.
📌 Ancak ilk dönem eserleri müstakil olarak akaid konuları içermediği için mutasavvıfların görüşlerini aktaran risaleler şeklindeydi.Sünni akaidin Hicri 4. yüzyılda İmam Eş'arî ve İmam Mâtürîdî ile kurulan Sünnî kelâm içinde sistemleştirilmesiyle sünni akaidi konu alan eserler yazılmaya başlandı.
AKAİDNAMELER HANGİ AMAÇLA YAZILDI?
📌 Böylece İslam inancının esaslarını anlatan akâid-nâmeler de kaleme alındı. Manzum akaid-nâmeler imana dair İslamî esasların talimi gayesiyle yazılmıştı.
KLASİK EDEBİYATTA DİNİ MESELELERİN KONUMU NEYDİ?
📌 Klasik Türk edebiyatında estetik amaçla yazılmış eserlerin ve buna bağlı olarak kullanılan nazım şekilleri ve türlerinin ekseriyeti teşkil ettiği bilinen bir gerçektir. Fakat yalnızca estetik kaygıyla yazılmış metinlerden oluşuyor demek ise öğretici metinlerin varlığını hiçe sayar.
📌 Nitekim çoğu eserde görüldüğü gibi klasik edebiyat dini görüş ile paralel ilerlemekteydi. Klasik edebiyatımızın en temel kaynaklarından biri de İslam dini ve ona bağlı olarak teşekkül eden ilimlerdi. Bu sebeple "bilgilendirmek, yönlendirmek, harekete geçirmek, ikna etmek, uyarmak, düşündürmek…" amacıyla da pek çok eser kaleme alındı.