Arama
İslamiyet sonrası Arapların himayesinde gelişen ilk dönem Fars edebiyatı
İslamiyet'i kabul ettikten sonra yüzyıllar boyunca edebiyatımıza büyük etkileri olan ve Divan edebiyatımızın başlıca kaynakları arasında yer alan İran edebiyatı, İslamiyet'in kabul edilmesinden önce ve İslam medeniyetinin etkisi altında olmak üzere başlıca iki bölüme ayrılır. İslamiyet'in kabulünden sonra büyük oranda Arap etkisiyle gelişen ilk dönem Fars edebiyatının nasıl teşekkül ettiğini siz Fikriyat okurları için inceledik.
1039-104 yılları arasında Horasan eyaletinin merkezi Nîşâbur'da doğan Ömer Hayyam, öğrenimini ve hayatının büyük bir kısmını orada ve Semerkant'ta geçirdi. Sözlükte hayyâm kelimesi "çadır yapımcısı" anlamına gelmekle birlikte onun İran'da yerleşmiş Arap asıllı Hayyâmî kabilesine mensup olabileceği de düşünülmektedir.
Kendisine büyük ilgi gösteren Selçuklu sultanlarının, Vezir Nizâmülmülk'ün saraylarında görev yapmaktan hoşlanmadı ve bilimsel araştırmalara adanmış sakin bir hayatı seçerek zaman zaman Semerkant, Buhara, Belh ve İsfahan gibi bilim ve sanat merkezlerinde dolaşmayı tercih etti.
Hayyâm rubâîleriyle tanınmış bir şairdir. Arapça bir rubâîsinden ötürü kimilerince Horasan şairleri arasında sayılmıştır. Rubâîlerin sayısının Rubâʿiyyât'ının istinsah tarihlerine göre günümüze yaklaştıkça arttığı görülmekte ve birçoğunun zamanla ona izâfe edilen başka şairlerin şiirleri olduğu anlaşılmaktadır. Kendi özgün üslûbunu yansıtan rubâîlerin sayısı 100 civarındadır. Rubâîlerinin Latince çevirileri 18. yüzyılda ortaya çıkmaya başlamıştır.
"Yaşamanın sırlarını bileydin
Ölümün sırlarını da çözerdin;
Bugün aklın var, bir şey bildiğin yok:
Yarın, akılsız, neyi bileceksin?"
"En doğrusu, dosta düşmana iyilik etmen;
İyilik seven kötülük edemez zaten.
Dostuna kötülük ettin mi düşmanın olur:
Düşmanınsa dostun olur, iyilik edersen."