Arama
Malazgirt Destanına Yahya Kemal’in Nazarından Bakmak
Fransa'da bulunduğu zaman zarfında Türk tarihine yeni bir nazarla bakma ihtiyacı duyan ve kendisi için tarihin miladını Malazgirt Zaferi olarak belirleyen Yahya Kemal, Malazgirt'i ve Sultan Alparslan'ı hem şiirlerine hem de yazılarına konu etmiştir. Süleymaniye'de Bayram Sabahı şiirinin anlam ağının temeline Malazgirt'i alan şair Alparslan hakkında da gazel yazmıştır. Bu destansı zaferi Yahya Kemal'in kaleminden sizler için ele aldık.
"İklîm-i Rûm'u tuttu cihangîr savleti,
Târîh o işde gördü nedir şîr savleti…"
🔹 Cihana hükmeden kahramanın hücumu Rum iklimini yani Anadolu'yu kapladı.
🔹 Burada kahraman anlamını veren "şîr" sözcüğü aynı zamanda aslan anlamına da gelir. Burada şair "şîr" sözcüğü ile hem Alparslan'ın adına atıf yapmış hem de onun kahramanlığını, cesurluğunu övmüştür.
"Titretti Arş ü ferşi Malazgird önündeki
Çûş u hurûş-ı rahş ile şemşîr savleti?"
🔹 Malazgirt Ovası'nın önündeki atların coşarak şahlanışı ve kılıçların saldırışı yeri göğü titretir.
🔹 Aslında şair burada bir savaş meydanı tasvir eder. Öyle bir muhaberedir ki bu Malazgirt Ovası'nda yer gök savaş nidalarıyla, kılıç şakırtılarıyla, şahlanmış atların nal sesleriyle titrer.
◾Cuş-u huruş: coşmak,taşmak
◾raşh: gösterişli,güzel at
şemşîr:kılıç
"On yılda vardı sâhil-i Kostantaniyye'ye,
Tekfûrlar diyârını teshîr savleti"
Tekfurlara, yani Bizans valilerine boyun eğdiren hücum, on senede İstanbul kıyılarına vardı.
🔹"Savleti" redifiyle saldırı, hücum hissinin ve hareketliliğin korunduğu gazelin basılı halinde "Tekfûrlar diyârını teshîr savleti" dizesi "Yer yer vatan diyârını teshîr savleti" şeklindedir.
🔹 Bu iki versiyonun ortak sonucu şudur:
Şair bu dizelerde 10 yılda İstanbul kıyılarına ulaşan Türk ordusuna ve bu orduyu yöneten Alparslan'a atıf yapar. Bu dizelere göre Türk ordusu, imanı ve cesaretiyle 10 yılda İstanbul kıyılarına ulaşıp vatan topraklarını kendine bağlamıştır.
◾teshîr:
1.Sihir yapma, büyü yapma,
2.Kuvvetli bir tesirle kendine bağlama, büyülenmiş duruma getirme
"Ey şanlı cedd-i ekberimiz, âb-ı tîgının,
Bî-hadd imiş güneş gibi tenvîr savleti..."
🔹 Ey şanlı atamız büyük Alparslan! Senin kılıcının suyundan çıkan nurun gücü güneş gibi hudutsuz imiş!
🔹 Şair gazelin sondan ikinci beyiti olan bu dizelerde doğrudan Sultan Alparslan'ı över ve onun kılıcından çıkan nuru güneşten daha parlak tasvir eder. Sonsuz bir güç atfedilen Alparslan büyük şanlı ceddimiz olarak tarif edilir ki doğrudur da. Sultan Alparslan Anadolu'nun Türk yurdu olması için atılan şanlı adımın büyük öncüsüdür.
◾tîg:kılıç
◾tenvîr: Işıklandırma, aydınlatma
"Tasvîr eder mi böyle şehinşâhı ey Kemâl,
Şimşekten olsa şi´rde tâbîr savleti?"
🔹 Ey Kemal, şiirde ifade kudretin şimşekten olsa bile, böyle bir şahlar şahını tasvire gücün yeter mi?
🔹 Önceki dizede Sultan Alparslan'ın gücünü kılıcından çıkan nurla vurgulayan şair Alparslan'ın gücünün bu dizelerin ötesinde olduğunu, kaleminin gücü şimşekten olsa bile onu yeterince tasvir edemeyeceğini iddia eder.
◾şehinşah: şahlar şahı