Arama
Mehmet Akif'in şiirlerindeki sömürgeci Batı’ya meydan okuma
İstiklal Marşı başta olmak üzere Mehmet Akif'in birçok şiirinde Batı'nın emperyalist anlayışına büyük bir başkaldırı vardır. Akif, Batı karşısında ezilen veya Batı'nın kayıtsız şartsız bütün unsurlarını gözü kapalı kabul eden dönemin aydınlarının aksine, İslam ruhunu yeniden diriltmek uğruna büyük mücadeleler verdi. Şiirlerinde Batı'nın Osmanlı'yı sürüklediği felaketlere değinen Akif, çözüm reçetelerini yine İslami referanslar üzerinden sundu. Gelin, Akif'in "tek dişi kalmış canavar" diye tanımladığı Batı medeniyetine olan bakışına yakından şahitlik edelim.
📌 Akif'e göre Batı'nın birbirinden çok farklı iki yüzü vardır. Biri bilim ve teknoloji anlamında ilerlemiş medeni yüzü; diğeri ise emperyalist, ahlaksız ve erdemden yoksun yüzü… Akif, Batı ile ilgili düşüncelerini bu iki açıdan inceler.
➡ Batı'nın vahşi yüzünü İstiklal Marşı'nda da ifade ettiği gibi "Tek dişi kalmış canavar..." olarak betimler. Bu sebeple Batı'yı hiçbir şekilde "medeni" olarak tanımlamaz.
Akif'in Batı'nın gerçek yüzünü gösterdiği en önemli şiiri elbette şairin geniş kitlelerce tanınıp sevilmesini sağlayan İstiklal Marşı'dır.
📌 Akif'in Batı anlayışı bağlamında en dikkat çeken dizesi hiç kuşkusuz "Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar" dizesidir. Akif, Emperyalizm yoluyla dünyaya fesat yaymaya çalışan Batı'ya karşı en büyük tokadı İstiklal Marşı'ndaki işte bu dizeyle atmıştır. İstiklal Marşı'nda Batı'ya karşı "iman dolu" bir savaşa giren bu milletin ta kendisidir.
📌Akif, "Arkadaş yurduma alçakları uğratma sakın" diye haykırırken, Batı'nın vatanlarını işgal etmemesi adına milleti topyekun mücadeleye davet eder. "Garbın afakı"nı saran çelik zırhlar; milletin iman dolu göğsünden üstün değildir.
➡ İstiklal Marşı'nda da yer aldığı gibi savaşılması gereken işte Batı'nın bu vahşi yüzüdür. Akif, milli ruhumuzu yeniden canlandıran İstiklal Marşı'nda Batı'nın sömürgesiyle karşı karşıya kalan bu toprakların her ne olursa olsun iman gücü ile kurtuluşa ereceğini ifade etmiştir. Emperyalist Batı'dan kurtulmanın yolu, asırlar boyunca şehitlerin kanıyla sulanmış bu topraklardaki İslam bilincini diriltmektir.
Fikriyat'ın e-dergi platformundan kültür sanat dergilerine ulaşmak için tıklayın
📌 Öncelikle kavranması gereken mevzu Akif'in medeniyete karşı olmadığı düşüncesidir. Medeniyet kavramını çok önemseyen Akif, bu kavramın sömürgeciliğe alet edilmesini asla kabullenemez. Pek çok medeniyet ve kültürün sonunu getiren, Batı'nın bu sömürgecilik anlayışıdır. Batı'ya karşı temkinli bir şekilde yaklaşan Akif'e göre Batı'nın tekniği alınmalı, kültüründen ise tamamen uzak durulmalıdır. Terakki şiirinde bu durumu şöyle izah eder:
"Başka yerlerde taharrîye heveslenmeyiniz.
Onu kendinde bulur yükselecek bir millet;
Çünkü her noktada tâklid ile sökmez hareket.
Alınız ilmini Garb'ın, alınız san'atini;
Veriniz hem de mesâinize son sür'atini"
Ahlak ve medeniyet ilişkisi
📌 Akif'in eserlerinin özünde yer alan ahlak düşüncesi de medeniyet tasavvuruyla yakından ilgilidir. Çünkü bizi biz yapan ve bir medeniyeti kuran değerler bütünü ahlak ve erdemle inşa edilir. İşte Batı'nın yalnızca bilim ve tekniğini alıp medeniyet ve kültüründen uzak durmamızın altında yatan sebep Akif düşüncesinde ahlak ve medeniyet ilişkisidir.
📌Akif, medeniyet adına toplumları felakete sürükleyen Batı zihniyetine çok sert biçimde karşı çıkar. Şiirlerinde Müslüman mazlum halka türlü şekillerde eziyet eden Batı'yı tenkit eden Akif, aynı zamanda Müslümanlara da tepkisini gösterir. Akif'e göre bu geri kalmışlığın sebebi Müslümanların tembelliği, ahlaki yapıdan uzaklaşmaları ve kaderlerine razı olmalarından ileri gelir.
Akif, şiirlerinde Batı'ya dair her şeyi kayıtsız şartsız kabul edenleri, bilhassa olayın aslından uzaklaşıp, sosyal hayatta büyük değişimler uyandıran zihniyetleri sonuna kadar eleştirir.
🔎 Peki, Akif'in şiirlerinde Batı eleştirisi nasıl yer aldı?