Arama
Mehmet Akif'ten edebiyat dersleri: Şiir nasıl olmalıdır?
Şiirin yazım tekniği eski tarihlerden beri tartışılageldi. Bazı şairler imgelerle yüklü olmasını bazıları ise açık ve anlaşılır olmasını savundu. Edebiyat tarihinde şiire yön veren Mehmet Akif, eserlerini daha çok halka ulaşmada bir araç olarak gördü. O, şiirde sanatı arka plana atıp muhtevayı ön plana çıkardı. Şiir anlayışını muallimlik yaptığı dönemlerde talebelerine de aktardı. Peki, Mehmet Akif'e göre şiir nasıl olmalıdır?
🖍 Eserleri ve şahsiyetiyle her kesimden insanın sevgisini kazanan Mehmet Akif Ersoy, hayatının çeşitli dönemlerinde muallimlik yaptı. Reşat Nuri Güntekin, Falih Rıfkı Atay gibi pek çok önemli isim o günlerde onun talebesiydi. Akif, şiir yazarak ve öğretmenlik yaparak edebiyat alanındaki çalışmalarına devam etti.
🖍 Akif'in edebiyat-ı Osmaniye dersinde şu konuları anlattı: Şiirin tarifi, vezin, kafiye, vuzuh, eşkâl-i nazm, fesahat, efkâr-ı edebiyyede fikir, his, hayâl, sanâyi-i edebiyye, âhenk. Her konu mısra, beyit ve bazen müstakil şiir örnekleriyle örneklendirildi.
Mehmet Akif'in Darülfünun'da verdiği ilk ders
Bu metin örnekleri bazen divan şairlerinden, bazen da Namık Kemal, Recaizade Ekrem, Muallim Naci, Abdülhak Hamid ve hatta Tevfik Fikret gibi XIX. yüzyıl şairlerindendir.
Peki, Mehmet Akif'e göre şiir nasıl olmalıdır? Gelin Akif'in ders notlarına daha yakından bakalım.👇
🖍 Vuzûh; fikrin açık olması ve sâmi'in zihninde kolay anlaşılabilmesidir. Âsâr-ı edebiye için bundan büyük meziyet yoktur der isek hata etmiş olmayız. Edebiyatın fünûn-ı saireden büyük farkı vardır. Evet! Diğer fünûnun hizmeti, menfaatı
havâsa münhasırdır. Avam onlardan istifade edemez; lisan avam için ecnebi bir lisandır, Lakin, bir milletin lisan-ı edebiyatını o lisan ile mütekellim efradın "hepsi", umumu anlar. Vâkıa, bir eser-i edebîyi bütün dekâyıkıyla anlamak, ondan hakkıyla istifade etmek hususunda merâtib-i fikr ü iz'ân arasında tefâvütün büyük tesiri olmak tabiidir.
Âsâr-ı edebiye: Edebî değeri olan eserler
Fünûn: Bilim
Havâs: Seçkinler
Avam: Halk
Eser-i edebî: Edebiyat eseri
Merâtib-i fikr ü iz'ân: Akıl vr fikir mertebeleri
Tefâvüt: Farklılık
Yalnız istifadenin azlığı başka, büsbütün yokluğu yine başkadır. Kıllet yokluk demek
değildir. Edîb-i muhterem Kemal Bey;
Söz odur ki 'avâm anlar
Havâss takdîr eder diyor.
🖍 Pek doğru sözdür. Bazı dakîk efkâr-ı felsefiye vardır ki, terbiye-i ilmiye sayesinde meleke-i idraki yükselmeyen beyinler onu ihata edemez. İşte bu gibi ince fikirleri halka telkin etmek isteyen büyük edipler adeta bir lisandan diğer lisana tercüme eder gibi felsefeyi edebiyata kalb ederler. Bidâyette halk için pek yabancı duran birçok gâ'ibi onlara tanıtırlar.
🖍 Şimdi e'âzım-ı üdebâ böyle derin, yüksek efkâr-ı felsefiyeyi bile umuma anlatmaya muvaffak olursa bu muvaffakiyeti de sırf "vuzuh" dediğimiz meziyet sayesinde ihraz ederse, artık o meziyetin âsâr-ı edebiye için ne kadar kıymettar olması lazım gelir. Bazıları âsâr-ı edebiyede vuzuhu fikrin küçüklüğüne yahut sadeliğine delil addediyorlar da büyüklükte vuzuhsuzluk ve vuzuhsuzlukta büyüklük arıyorlar. Hele zamanımızda maatteessüf bu makus telakki moda oldu. Gençlerimiz bu bid'ata ittibâ'da ileri gidecek olursa zavallı edebiyat-ı Osmaniye daha sabâvette iken mevte mahkum olur.
Dakik: İnce, ufak, nâzik
Efkâr-ı felsefi: Felsefi fikirler
Meleke-i idrak: İdrak, kavrama becerisi
Bidâyet: Başlangıç
Muvaffakiyet: Allah'ın yardımıyla başarı gösterme
İhraz: Elde etme, erişme, ulaşma
🖍 Bugün birçok ağızlardan bir düstur-ı edebî gibi "Şiir müphem olmalıdır" sözünü işitiyoruz. Lakin, bize kalırsa, şiir, ne kadar mümkün ise o kadar açık olmalıdır. "En güzel şiirler insanı en çok düşündürenlerdir" sözünü eskiden işitirdik ve doğru bulurduk; fakat, bu düşündürmek eserin vuzuhtan mahrumiyetiyle kâ'im değildir. Çünkü, tefekkür-i meal-i eseri ihata mukaddem olmayıp sonra olacaktır.
Kâ'im: Bir şeyin ya da birinin yerine kullanılan, geçen
İhata: Çevresini sarma, kuşatma, çevreleme
Mukaddem: Zaman ve mekân cihetiyle daha evvel olan
Edib-i muazzam Namık Kemal Bey merhumun;
Yara nişândır tenine erlerin
Mevt ise son rütbesidir 'askerin
Altı da bir, üstü de birdir yerin
Arş yiğitler, vatan imdâdına! şu neşîdesindeki vuzuh o kadar şiddetlidir ki, şiirde daha inşâd edilirken mana zihne çarpar,
insanı heyecana getirir; lakin, heyecan geçip hissiyata sükun geldikten sonra, "Altı da bir,
üstü de birdir yerin" hakikat-i ahrarânesi dimağı zamanlarca işgal eder.