Arama
Muhakemetü’l-Lügateyn’de geçen ordu teşkilatına ait terimler
Muhakemetü'l- Lügateyn, Türk dilinin Farsçadan üstün olduğunu kanıtlamak için 15. yüzyılın ünlü şairlerinden Ali Şir Nevai tarafından kaleme alınmıştır. Bu yönüyle eser iki dilin karşılaştırılmasını ihtiva eder. Türkçe yazan şairlerin az olduğu bir dönemde, Ali Şir Nevai Türk dilinin en önemli savunucu olmuş ve dönemindeki aydınları Türkçe eserler yazmadığı için eleştirmiştir. Ele alınan örneklerle sosyal hayata dair pek çok ayrıntılar içeren eserde Türk ordu teşkilatına ait terimler de yer almaktadır. İşte Muhakemetü'l-Lügateyn'de geçen ordu teşkilatına ait terimler...
🔸 Eski Türk devletlerinde kullanılan silah anlamındaki "kur" kelimesinden türemiştir. Türkistan'da bir tür rütbe anlamına gelen korçı kelimesi, Muhâkemetü'l-Lügateyn'de Türk askeri teşkilatı terimleri arasında yer alır.
🔸 Eserde silah anlamında kurdan türediği görülen kurçı tabiri silahşör, cebeci, ases, atlı asker, mîr-i şeb, zabtiye gibi anlamlara gelmektedir.
🔸 Muhâkemetü'l-Lügateyn'de geçen diğer bir kelime olan kirek yarakçı terimi ise silah ihtiyacını karşılayan silahçı, levazımatçı ya da silah zanaatkârı gibi çeşitli anlamlarda kullanılmaktadır.
🔸 Bu kelimedeki yarakçı, Divanü Lûgat-it-Türk'ten gelmektedir.İhtiyaç, lazım anlamlarındaki kergek (kirek) veya Divanü Lûgat-it-Türk'teki haliyle"kerek" ile fırsat, imkân anlamındaki "yarak" kelimelerinin bir arada kullanılmasıyla oluşan kirek yarakçı terimi, Osmanlıcada ise "levazım" olarak geçmektedir.
🔸 Süngü anlamına gelen nize kelimesinden türetilmiş olan nizeçi terimi de mızrakçı, süngü ile savaşan kişi, süngücü anlamlarına gelmektedir.
🔸 Türkistan'da bir rütbe adı olarak rastladığımız şükürçi de şemsiyedar anlamında kullanılmaktadır.
🔸 Devlet şöleni ya da toyu anlamında kullanılan şilen kelimesi, eserde askerlerin yemeğini dağıtan memur anlamıyla şilençi şeklinde geçmektedir.