Arama
Nabi Divanı’nda mimari değerlendirmeler
Hikemi üslubuyla divan edebiyatının en önemli isimlerinden olan Nabi, beyitlerinde manayı esas alan bir tavır sergiler. Kainatı, fikir süzgecinden geçirip ilahi bir marifete dönüştürme gayretindeki şair, divan edebiyatında olduğu kadar evrenin temaşasında da mahir bir kimsedir. Onun hikmetle yoğurduğu dünya ile imtizaç ettirdiği mana, mimari unsurlar olarak satırlarına yansır.
🔹 Nabi'nin en önemli eserlerinden Divan, mevsimlerin değişiminden, bina - zemin oturmasına, su dolabı, değirmenden, kümbetlere ve kapı halkalarına kadar pek çok doğal ve mimari unsuru barındırır.
🔹 Hayatı iyi gözlemleyen ve bir derviş kadar tasavvuf ehli olan Nabi, bu unsurları anlatımını pekiştirmek ve daha anlaşılır kılmak canibinden sık sık zikreder.
🔹 Usta şair, kimi zaman hayatın tahavvülatını mevsimlerin tebeddülüne benzetir, kimi zaman şahsiyetin olgunlaşmasını yapının inşasından belirli bir süre sonra araziye oturtmasına benzetir.
Tebeddül: değişme, dönüşme, başkalaşma.
🔹 Esasında şairin bu tasvirleri, dönemindeki mimari çevreyi ve tabii atmosferi barındıran da bir nitelemedir.
Devrân akıtdı cevr ile seyl-âb-ı çeşmümi
Bu köhne hânenüñ sebeb oldı harabına
🔹 Yapıların temeli su aldıkça bozulur, harap olmaya yüz tutar. Nabi de bu bilgi ışığında beyitinde, bedenini bir binaya benzeterek zamanla akan gözyaşının eskimiş beden binasını harap ettiğini söyler.
Değül zemîne düşen berf hâne-i çarhun
Beyâz-ı suret-i dîvârı pâre pâre düşer
🔹 Duvar boyaları, zaman içinde iklim şartları ve nem gibi etkenlerle dökülmeye başlar. Nabi de yağan karı, kinayeyle eski evinin beyaz boyalı duvarından düşen parçalar olarak tahayyül eder.
Dilden çıkar sarây-ı cihânuñ hayâlini
Bisyâr olursa hânede ta'mîr teng olur
🔹 Bir yapıda eşya veya insan varken tamir edilmesi, bakım yapılması zordur. Bunu şiirine edebi bir üslupla aktaran Nabi, gönlün de dünya sarayının hayaliyle, yani dünya hevesleriyle doluyken tamir edilmesinin zor olduğuna benzetir.